Καθώς βρισκόμαστε ήδη στον αστερισμό των προαγωγικών και απολυτηρίων εξετάσεων των περίπου 650.000 μαθητών των Γυμνασίων και των Γενικών και Επαγγελματικών Λυκείων (για την Α' και  Β'  ΓΕΛ  οι προαγωγικές εξετάσεις θα πρέπει ολοκληρωθούν στις 15 Ιουνίου και οι απολυτήριες για τη Γ' Λυκείου στις 30 Μαΐου), ας δούμε μια πλευρά τους που άλλοτε παραμένει στο περιθώριο των συζητήσεων και άλλοτε παρουσιάζεται σαν το βασικό τους πρόβλημα.

Αναφερόμαστε στην «αντιγραφή» ή «καταδολίευση των εξετάσεων», που ορίζεται σαν η ενέργεια εκείνη που διαταράσσει τη σχέση ανάμεσα στην πραγματική γνώση του αντικειμένου και στον βαθμό επίδοσης, κοντολογίς σημαίνει δυσλειτουργία της λεγόμενης «αξιοκρατικής επιλογής».

Με τον όρο «αντιγραφή κατά τις εξετάσεις» εννοούμε τη χρήση σημειώματος ή βιβλίου ή ηλεκτρονικών μέσων, το κοίταγμα στο γραπτό άλλου εξεταζόμενου, την προφορική συνεννόηση μεταξύ των εξεταζομένων, την πλαστοπροσωπία (αφορά κυρίως τις εξετάσεις στις διάφορες Σχολές των ΑΕΙ-ΤΕΙ) κ.λπ. Να τονίσουμε εδώ ότι η αντιγραφή δεν αποτελεί μια ακόμη «ιδιαιτερότητα» της ελληνικής εκπαίδευσης, ούτε είναι η σημερινή γενιά των μαθητών ή των σπουδαστών που διεκδικεί το μονοπώλιο της αντιγραφής. Πρόκειται για πανάρχαιο φαινόμενο, συνηθισμένο στα εκπαιδευτικά συστήματα των ευρωπαϊκών χωρών και των ΗΠΑ.

Το ότι οι μαθητές μας αντιγράφουν ή προσπαθούν να αντιγράψουν στη διάρκεια των εξετάσεων είναι γνωστό τόσο στην εκπαιδευτική κοινότητα όσο και σε όλη την κοινωνία. Το να «φωτογραφίσουμε» όμως αυτή την πραγματικότητα δεν είναι καθόλου αρκετό. Το ζήτημα είναι να βρούμε τις πραγματικές αιτίες του φαινομένου της αντιγραφής. Το σημερινό σχολείο και ειδικά στη μεσαία του βαθμίδα εξακολουθεί να παραμένει ένα θλιβερό εξεταστικό κέντρο, με επίκεντρο τον παπαγαλισμό και τον παράλογο ανταγωνισμό, που ωθεί τους μαθητές όχι στη θετική επαφή τους με τη γνώση και στην απόκτηση κριτικής σκέψης, αλλά στον καριερισμό και τον πρωτομαθητισμό.

Το σκονάκι είναι παιδί της παπαγαλίας, αφού το εκπαιδευτικό μας σύστημα ωθεί στην παπαγαλία και αυτή με τη σειρά της στην αντιγραφή. Στο σχολείο και ιδιαίτερα στις εξετάσεις, αυτό που βαθμολογείται είναι η απομνημονευτική δυνατότητα του μαθητή. Το σκονάκι θεωρείται προέκταση της μνήμης και έρχεται να καλύψει τα κενά της. Εχει διαπιστωθεί ότι όσο αυξάνουν οι εξεταστικές πρακτικές, όσο πιο «κρίσιμες» για τη σχολική «καριέρα» του μαθητή θεωρούνται οι εξετάσεις, τόσο πιο πολύ αυξάνεται η συχνότητα του φαινομένου της αντιγραφής!

Το ότι η «αντιγραφή» με τις όποιες μορφές της χαρακτηρίζει αρνητική συμπεριφορά, που έχει τους λόγους και τις αιτίες της, ­είναι σαφές και καθαρό. Το να αναγορεύεται όμως ως το υπ’ αριθμόν 1 πρόβλημα της αξιοκρατικής επιλογής των μαθητών μακράν απέχει από την πραγματικότητα!

Είναι φανερό ότι πίσω από την εμφάνιση και καταγγελία του φαινομένου της αντιγραφής ως ενέργειας που «δημιουργεί ρήγματα στην αξιοκρατική επιλογή των μαθητευομένων» κρύβεται επιμελώς η όλη λειτουργία των επιλεκτικών - εξεταστικών μηχανισμών του σχολείου που έχουν τη δυνατότητα να διαγράφουν νόμιμα και «αξιοκρατικά» όλες εκείνες τις μη ευνοημένες καταστάσεις μαθητών (μαθητές λαϊκών στρωμάτων - απομακρυσμένων περιοχών) που «δεν παίρνουν τα γράμματα».

Αλήθεια, ποιο «σκονάκι» μπορεί να αλλάξει τη ζωή σε αυτά τα παιδιά;