Εκπαιδευτική Λέσχη

Γιατί ότι υπήρξε μια φορά δε γίνεται να πάψει να έχει υπάρξει

Πάνος και Χάρης Κατσιμίχας

Το κείμενο των 173 (210 σήμερα) εκπαιδευτικών, (τότε) φοιτητών και εργαζόμενων θέτει ένα πολύ απλό ζήτημα: στον τρίτο τόμο της ιστορίας της ΔΟΕ^[1] «δεν υπάρχει η παραμικρή αναφορά στα γεγονότα της μάχης των εξεταστικών του Ιουνίου του 1998». Παρά τη μακροσκελή του ανακοίνωση, την οποία απέστειλε και δημοσιεύσαμε στην Εκπαιδευτική Λέσχη, ο υπεύθυνος του τόμου κύριος Μπουζάκης τι απάντησε για το συγκεκριμένο ζήτημα; Είναι ψευδής ή αληθής η καταγγελία; Η σιωπή του γύρω από αυτό το ερώτημα προδίδει την ενοχή του. Η αποσιώπηση εκ μέρους του της μάχης των εξεταστικών αποτελεί παραχάραξη της ιστορίας της ΔΟΕ αφού αποκρύπτει μία από τις μεγαλύτερες πολυήμερες πανεκπαιδευτικές, παλλαϊκές, πανελλαδικές κινητοποιήσεις σε δεκάδες πόλεις όλης της χώρας. Σε αυτές συμμετείχαν δεκάδες χιλιάδες εκπαιδευτικοί, φοιτητές, εργαζόμενοι και αντιμετώπισαν τα νέα, αναβαθμισμένα ΜΑΤ του ΠΑΣΟΚ, αφού το κράτος και το παρακράτος ακόνιζαν τις ξιφολόγχες τους και ετοιμάζονταν γι’ αυτή τη μάχη μήνες ολόκληρους. Το Δ.Σ. της ΔΟΕ και οι Σύλλογοι ΠΕ οφείλουν να πάρουν θέση για το συγκεκριμένο ζήτημα, για τη συγκεκριμένη σιωπή και να απαιτήσουν το προφανές. Να μην επιτρέψουν ιστορία της ΔΟΕ που θα φέρει στην ούγια την υπογραφή της να πετάξει στη λήθη έναν από τους σημαντικότερους και πιο ηρωικούς αγώνες του κλάδου.

Ας δούμε τι δικαιολογίες επικαλείται ο συγγραφέας:

1. Απαντάει ο κύριος Μπουζάκης ότι δεν του δόθηκε αρχειακό υλικό, αφού ο μεν «υβριστής» Μαριόλης το ομολογεί ο ίδιος, η δε «παλαιά του φοιτήτρια» Ντίνα Ρέππα δεν το έπραξε. Αποτελεί παγκόσμια πρωτοτυπία να επικαλείται ένας ιστορικός ερευνητής τη δικαιολογία ότι οι πηγές και τα αρχεία δεν έκαναν τον κόπο να πάνε μέχρι το γραφείο του. Ακόμα κι αν κάποια αρχεία δεν ήταν προσβάσιμα γιατί οι ιδιοκτήτες τους (και δικαίως όπως αποδείχτηκε) δεν εμπιστεύτηκαν την αξιοπιστία του, ο ερευνητής οφείλει να αναζητήσει άλλες λύσεις και τέτοιες υπάρχουν. Υπάρχουν και οι πρωτογενείς πηγές (το Διδασκαλικό Βήμα, οι εφημερίδες της εποχής, το διαδίκτυο έχουν πλήθος αναφορών στα συγκεκριμένα γεγονότα) και οι δευτερογενείς. Χωρίς περιστροφές: ο Αλέξης Δημαράς, στο κύκνειο άσμα του, Ιστορία της Νεοελληνικής Εκπαίδευσης, Το ανακοπτόμενο άλμα,^[2] το οποίο περιλαμβάνει ο Μπουζάκης στη βιβλιογραφία του, επομένως δεν το αγνοεί, στη σελίδα 314 αναφέρει: «η διεξαγωγή του πρώτου διαγωνισμού του ΑΣΕΠ για την πρόσληψη εκπαιδευτικών προκάλεσε (στα μέσα Ιουνίου του 1998) ιδιαίτερης έντασης αντιδράσεις των εκπαιδευτικών. Τις ημέρες εκείνες, κατά τις περιγραφές της εποχής, 30 εξεταστικά κέντρα σε όλη την Ελλάδα πολιορκούνταν από περίπου 15.000 αδιόριστους και μόνιμους εκπαιδευτικούς αλλά και φοιτητές». Πολύ απλά, ο Αλέξης Δημαράς εκτιμά ότι πρόκειται για ένα γεγονός μείζονος σημασίας, το οποίο οφείλει να συμπεριλάβει σε ένα συνθετικό έργο για την ιστορία της νεοελληνικής εκπαίδευσης. Η ερμηνεία του ή οι όποιες αξιολογικές κρίσεις είναι ένα άλλο ζήτημα, ωστόσο η στοιχειώδης επιστημονική δεοντολογία δεν επιτρέπει την «εξαφάνιση» τέτοιου είδους γεγονότων.
2. Μας λέει ο κύριος Μπουζάκης ότι δεν υπήρξαν αναφορές στο Διδασκαλικό Βήμα για «τα επεισόδια, στα τεύχη ΜΕΤΑ τα γεγονότα και ΔΕΝ υπάρχει καμία σχετική καταγγελία του ΔΣ της ΔΟΕ γι’ αυτά». Στο Διδασκαλικό Βήμα υπήρξε: (α) πρωτοσέλιδο που καλούσε στη 48ωρη απεργία με αίτημα ΟΧΙ ΣΤΟ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟ και, επίσης, καλούσε στις συγκεντρώσεις στα εξεταστικά κέντρα,^[3] (β) ανακοίνωση που καλούσε τους συναδέλφους να μη συμμετέχουν ως επιτηρητές ή βαθμολογητές και καλούσε τους τοπικούς συλλόγους «να εξαντλήσουν όλα τα νόμιμα μέσα ώστε να διατρανώσουν την αντίθεσή τους στο διαγωνισμό-παρωδία»^[4] και (γ) ανακοίνωση που εκδόθηκε ΜΕΤΑ το διαγωνισμό με τον οποίο το ΔΣ της ΔΟΕ κατηγορεί τον Υπουργό Παιδείας ότι «επέλεξε το δρόμο του αυταρχισμού» και τον καλεί «να ακυρώσει το διαγωνισμό».^[5] (δ) Σαφέστατη καταγγελία της καταστολής από τον Πρόεδρο του ΔΣ της ΔΟΕ στη δευτερολογία του στην 67^η ΓΣ της ΔΟΕ. ^[6] Δεν είναι και λίγα αν σκεφτεί κανείς ότι την απόλυτη πλειοψηφία στο ΔΣ της ΔΟΕ είχε η ΠΑΣΚ εκείνη την περίοδο. Τι από αυτά αναφέρει ο κύριος Μπουζάκης; Τίποτα.
3. Μας λέει ο κύριος Μπουζάκης ότι η συγκεκριμένη απεργία αναφέρεται σε σχετικό παράρτημα στο τέλος του βιβλίου όπως όλες οι απεργίες του κλάδου, οπότε τίποτε δεν αποσιωπάται. Στη σελίδα 580 διαβάζουμε στο σχετικό πίνακα: 13-15 Ιουνίου 1998, 3ήμερη απεργία.^[7] Τελεία και παύλα. Σε ένα πίνακα όπου απλώς παρατίθενται οι ημερομηνίες των απεργιών χωρίς καν τα αιτήματά τους, τα βασικά τους επίδικα. Θα είχαμε να πούμε κι άλλα, όμως για την ώρα σταματάμε εδώ.

Δεν είμαστε εκπρόσωποι των 210 που μέχρι στιγμής έχουν υπογράψει το σχετικό κείμενο καταγγελίας. Επομένως, δεν δικαιούμαστε να μιλάμε στο όνομά τους, μιας που πρόκειται για αγωνίστριες και αγωνιστές από διαφορετικούς συνδικαλιστικούς, πολιτικούς και εργασιακούς χώρους. Είμαστε ένα υποσύνολό τους και ως τέτοιο έχουμε να δηλώσουμε τα εξής, μήπως βοηθήσουμε τον κύριο Μπουζάκη να κατανοήσει ορισμένες πλευρές της κριτικής. Οι άνθρωποι αυτοί υπογράφουν το συγκεκριμένο κείμενο, όπως ρητά αναφέρεται στο σχετικό πίνακα, με την ιδιότητα που είχαν τότε, όχι με την ιδιότητα που έχουν τώρα. Και αυτό για να σηματοδοτήσουν ότι υπογράφουν το κείμενο ως παρούσες και παρόντες στα γεγονότα, ως δρώντα υποκείμενα ενός αγώνα που επιχειρείται να καταδικαστεί στην ιστορική λήθη. Ενός αγώνα στον οποίο έπαιξαν τα κεφάλια τους κορώνα γράμματα χιλιάδες εκπαιδευτικοί και αλήθεια, πολλά κεφάλια άνοιξαν, πολλοί συνελήφθησαν, φυλακίστηκαν, καταδικάστηκαν, τραυματίστηκαν, ξυλοκοπήθηκαν ανηλεώς, νοσηλεύτηκαν – ανάμεσά τους και εκλεκτοί συνάδελφοι της ΠΑΣΚ όπως ο αείμνηστος αγωνιστής Νίκος Αμανάκης, πρόεδρος της Συντονιστικής Επιτροπής Αγώνα του νομού Ηρακλείου, που μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο Ηρακλείου με αναπνευστικά προβλήματα, μετά τις συγκρούσεις γύρω από το εξεταστικό κέντρο του Ηρακλείου. Τι να υποθέσουμε όταν ο κύριος Μπουζάκης διαβάζει το συγκεκριμένο πίνακα που πάνω δεξιά αναγράφει ευκρινώς «Ιδιότητα που είχε το 1998» και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι

Με το παραπάνω κείμενο απαντώ και στους 172 εκπαιδευτικούς, ανάμεσα στους οποίους, προκειμένου να αυγατίσουν οι υπογραφές…., είναι και ο Γιώργος Γρόλλιος, αλλά με την ιδιότητα του δασκάλου –αλήθεια πότε έγινε η ακαδημαϊκή του υποβάθμιση;- μέλους του ΔΣ Συλλόγου ΣΤ Θεσσαλονίκης (!!!!). Αν πρόκειται για συνωνυμία, αποσύρω τη μομφή-απορία.

Πιθανόν ο κύριος Μπουζάκης να θεωρεί ότι ο, επίσης υπογράφων, Δημήτρης Κουσουρής, που παρά λίγο να χάσει τη ζωή του από την επίθεση των ταγμάτων εφόδου της Χρυσής Αυγής το 1998, παραμένει ακόμα, 27 χρόνια μετά, φοιτητής της Φιλοσοφικής και όχι επίκουρος καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης όπως είναι σήμερα, προφανώς ένας ακόμα «σχετικά άγνωστος στην επιστημονική κοινότητα», όπως χαρακτήρισε τον Γιάννη Κάσκαρη, μέλος της Εκπαιδευτικής Λέσχης και μάχιμο εκπαιδευτικό.

Ο καθένας μπορεί να έχει την άποψή του για τους άλλους και για τον εαυτό του, να επικαλείται ζώντες και νεκρούς, να εκτιμά ότι ο Χ ή ο Ψ ιστορικός ή παιδαγωγός είναι «σχετικά άγνωστος στην επιστημονική κοινότητα», μπορεί επίσης να ταυτίζει την «επιστημονική κοινότητα» με τον κύκλο του, τους φίλους και τους συνεργάτες του, τους ιδεολογικά συγγενείς του. Όμως, για να χαρακτηρίσεις υβριστικό ένα κείμενο ή υβριστή το συντάκτη του (βλ. αναφορά Μπουζάκη στο κείμενο Μαριόλη) θα πρέπει να το τεκμηριώσεις, αλλιώς υπάρχει θέμα. Υβριστικό είναι ένα κείμενο που περιέχει ύβρεις. Αν η ιδεολογική αντιπαράθεση, η κριτική, ακόμα και η πολεμική ήταν μέρος κάποιου υβρεολογίου, τότε οι σύστοιχες αντιπαραθέσεις θα λύνονταν στα δικαστήρια.

Συμπέρασμα. Ο κύριος Μπουζάκης, για την ώρα, δεν προτίθεται να αλλάξει ούτε ένα κόμμα από το αφήγημά του. Ο λόγος είναι απλός. Αν διαβάσει κανείς το συγκεκριμένο τόμο θα αναρωτηθεί, ποιο είναι το ερώτημα που διερευνάται; Εκτός από την παράθεση της προσφοράς της ΠΑΣΚ και του ΠΑΣΟΚ στα εκπαιδευτικά πράγματα του κλάδου και της χώρας; Η απάντηση περιορίζεται στη φράση «εγώ και το ΠΑΣΟΚ».^[8] Ενδιαφέρον ίσως, αλλά εξαιρετικά μεροληπτικό, οδηγεί σε επικίνδυνες ατραπούς, στην εξέταση τεκμηρίων με τρόπο επιλεκτικό και ελλιπή, σε συμπεράσματα που προηγούνται της ανάλυσης, σε αναθεματισμούς εναντίον των μαρτυριών που αμφισβητούν αυτά τα συμπεράσματα. Έτσι, για παράδειγμα, με όρους αυριανισμού, ο κύριος Μπουζάκης επικαλείται τα «φαιοκόκκινα μέτωπα» και το «βρώμικο 1989», όπως και στην Ιστορία της ΠΑΣΚ^[9] επικαλούνταν την «αριστεροδεξιά» κυβέρνηση Τζανετάκη – αλλά αποσιωπούσε την τρικομματική (ΝΔ-ΠΑΣΟΚ-Ενιαίος Συνασπισμός) κυβέρνηση Ζολώτα – για να ερμηνεύσει τις εξελίξεις στη ΔΟΕ. Η μάχη των εξεταστικών είναι ένα «άβολο» γεγονός που διέλυσε τη βιτρίνα συναίνεσης του σημιτικού εκσυγχρονισμού, που προκαλεί αμηχανία και πανικό στους ιστοριογράφους-αγιογράφους των πράσινων κυβερνήσεων. Γι’ αυτό νομίζουν ότι μπορούν απλά να το εξαφανίσουν, με το μαγικό τους κονδυλοφόρο. Μάταια όμως. Τα θεσμικά όργανα αλλά και η βάση του κλάδου έχουν το λόγο. Το ΔΣ της ΔΟΕ οφείλει να απαιτήσει να συμπληρωθεί ο τρίτος τόμος κατ’ ελάχιστον με τις αναφορές των ανακοινώσεων που δημοσιεύτηκαν στο Διδασκαλικό Βήμα.

1. Σήφης Μπουζάκης, Διδασκαλική Ομοσπονδία Ελλάδας, 1922-2022, Ένας Αιώνας Αγώνων για την Εκπαίδευση, τους Εκπαιδευτικούς, την Κοινωνία, τόμος Γ, 1974-2000, Αθήνα, 2023. ↑

2. Δημαράς Αλέξης, Ιστορία της Νεοελληνικής Εκπαίδευσης, το «Ανακοπτόμενο Άλμα», Τάσεις και αντιστάσεις στην ελληνική εκπαίδευση 1933-2000, Μεταίχμιο, Αθήνα, 2013. ↑

3. Διδασκαλικό Βήμα, Ιούνιος 1998, τεύχος 1093. ↑

4. Στο ίδιο. ↑

5. «Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Απάντηση στην προσπάθεια σπίλωσης του εκπαιδευτικού κόσμου», Διδασκαλικό Βήμα, Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 1998, τεύχος 1095. ↑

6. Όπως αναφέρει στη δευτερολογία του ο Πρόεδρος της ΔΟΕ Χρήστος Χρήστου «Τα όσα έγιναν στα εξεταστικά κέντρα καταγγέλθηκαν, καταδικάσαμε τους ξυλοδαρμούς, καταγγείλαμε τη βία και συμπαρασταθήκαμε και θα συμπαρασταθούμε στους συναδέλφους που διώκονται στα δικαστήρια». Διδασκαλικό Βήμα, Ιούλιος-Αύγουστος 1998, τεύχος 1094. Να σημειώσουμε ότι η δευτερολογία του Προέδρου της Ομοσπονδίας δεν αποτελεί παραταξιακή τοποθέτηση, αλλά θεσμική αποτίμηση ολόκληρου του Διοικητικού Συμβουλίου, στο οποίο άλλωστε, η ΠΑΣΚ είχε τότε την αυτοδυναμία. ↑

7. Μπουζάκης, ό.π. ↑

8. Η φράση περιλαμβάνεται στην απάντηση του κ. Μπουζάκη: https://www.e-lesxi.gr/a%cf%80%ce%ac%ce%bd%cf%84%ce%b7%cf%83%ce%b7-%cf%83%cf%84%ce%bf%cf%85%cf%82-%ce%b3%ce%b9%cf%89%cf%81%ce%b3%ce%bf-%ce%b3%cf%81%ce%bf%ce%bb%ce%bb%ce%b9%ce%bf-%ce%ba%ce%b1%ce%b9-%ce%b3%ce%b9%ce%b1%ce%bd/ ↑

9. Σήφης Μπουζάκης, Πανελλήνια Αγωνιστική Συνδικαλιστική Κίνηση Δασκάλων και Νηπιαγωγών (ΠΑΣΚ Δ/Ν) (1974-2018), Αγώνες για τη δημοκρατία και την αλλαγή στην εκπαίδευση, Πάτρα, 2019, σ. 131. ↑