Στις 8 Απριλίου 1896 ξέσπασε η ιστορική απεργία των μεταλλωρύχων του Λαυρίου, που συγκλόνισε το πανελλήνιο, ως η πρώτη μεγάλη μαχητική κινητοποίηση της ελληνικής εργατικής τάξης.
Τα ξημερώματα , 1.800 εργάτες ανέβηκαν από το μεταλλευτικό φρέαρ – βάθους 182 μέτρων όπου δούλευαν, έκλεισαν όλες τις εισόδους, περικύκλωσαν τον χώρο και κήρυξαν απεργία.
Τα μεταλλεία του Λαυρίου, σε σχετικά μικρή απόσταση από την Αθήνα, τα εκμεταλλευόταν από το 1864 γαλλική εταιρία του Ιταλού επιχειρηματία Τζοβάνι Σερπιέρι, με τη συμμετοχή και του Ανδρέα Συγγρού. Οι εργάτες προέρχονταν από διάφορα μέρη και μεγάλος αριθμός εξ αυτών ήταν Κρητικοί πρόσφυγες, από την αποτυχημένη Κρητική Επανάσταση κατά των Τούρκων το 1866-69.
Με τα ορυχεία να έχουν παραχωρηθεί στη γαλλική εταιρεία Σερπιέρι, οι συνθήκες ζωής και εργασίας των εργατών ήταν εφιαλτικές. Θαμμένοι στις στοές για 12-14 ώρες το 24ωρο, πλήρωναν ακριβό φόρο αίματος, με δεκάδες ατυχήματα και δύο έως τρεις νεκρούς κάθε μήνα, για ένα μεροκάματο άθλιο. Σε έκθεση κυβερνητικού υπευθύνου αναφερόταν πως μόνο το 1892 υπήρξαν 36 θανατηφόρα ατυχήματα.
Η εταιρία είχε φτιάξει μια μαρμαρένια κάμαρα, κι εκεί έκρυβαν τα πτώματα των σκοτωμένων από τα φουρνέλα. Τη νύχτα ο καροτσέρης Κάλιος Μάνθος, από τους έμπιστους του Σερπιέρη, μαζί με άλλους πιστούς της Εταιρείας βγάζανε κρυφά τα πτώματα και τα πήγαιναν και τα παράχωναν στα πεύκα του Άγιου Κωνσταντίνου.
Με την εξέγερσή τους οι μεταλλωρύχοι, διεκδικούσαν το αυτονόητο: Ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και έγκαιρη μεταφορά τους στο νοσοκομείο όταν τραυματίζονται, για να μην πεθαίνουν στο δρόμο. Αύξηση του μισθού τους και κατάργηση των λεγόμενων εργολάβων. Οι εργολάβοι ήταν μεσάζοντες που έπαιρναν το έργο μιας στοάς από τη διεύθυνση της εταιρείας και φρόντιζαν να βάζουν τους εργάτες να δουλεύουν για λογαριασμό τους. Η εταιρεία τους έδινε και το μεροκάματο των εργατών, αλλά εκείνοι έδιναν ψίχουλα στους μεταλλωρύχους.
Η δολοφονία δύο εργατών
Οι απεργοί θέλησαν από την πρώτη στιγμή να διαπραγματευτούν ειρηνικά τα αιτήματα τους με τη διεύθυνση. Όταν όμως πλησίασαν τα γραφεία της εταιρείας δέχτηκαν πυροβολισμούς από τους φύλακες. Εξαγριωμένοι οι εργάτες άρχισαν να τους λιθοβολούν. Τα ορυχεία του Λαυρίου μετατράπηκαν σε πεδίο μάχης, ώσπου δύο εργάτες σκοτώθηκαν από τους φύλακες. Οργισμένοι οι μεταλλωρύχοι μπροστά στη θέα των δολοφονημένων συναδέλφων τους, όρμηξαν και έσπασαν τα γραφεία, έσκισαν τα έγγραφα και έβαλαν φωτιά στο κτίριο με δυναμίτες, με αποτέλεσμα να εξοντωθούν όλοι οι φύλακες εκτός από έναν. Ο Σερπιέρι που κρυβόταν στην πολυτελή βίλα του, λίγα μέτρα πιο μακριά από τα μεταλλεία, φυγαδεύτηκε και σώθηκε την τελευταία στιγμή, μεταμφιεσμένος σε παπά.
Η αιματηρή καταστολή της απεργίας
Τις επόμενες μέρες έφτασαν ενισχύσεις της αστυνομίας για να υπερασπιστούν τα συμφέροντα του Ιταλού επιχειρηματία. Οι απεργοί όμως δεν έκαναν πίσω. Τότε η κυβέρνηση έστειλε στρατό για να καταστείλει την απεργία και ένα πολεμικό πλοίο για να τους τρομοκρατήσει! Στις νέες συμπλοκές που ακολούθησαν σκοτώθηκαν άλλοι δύο εργάτες, τραυματίστηκαν πολλοί, ενώ συνελήφθησαν και δικάστηκαν δεκαπέντε απεργοί. Υπήρχαν εντάλματα για άλλους δέκα, αλλά πρόλαβαν και έφυγαν.
Έτσι στις 21 Απριλίου, μετά από 14 μέρες, έληξε βίαια η απεργία. Το μόνο που πέτυχαν οι εργάτες ήταν μια μικρή αύξηση του μεροκάματου από 2.5 δραχμές σε 3.5 ενώ όλα τα υπόλοιπα αιτήματα ξεχάστηκαν από την εργοδοσία. Μετά την απεργία, εγκαταστάθηκε μόνιμα στα μεταλλεία του Λαυρίου στρατιωτικό σώμα, προκειμένου να αποτρέψει τους εργάτες από νέες εξεγέρσεις. Οι εργάτες δούλευαν κάτω από καθεστώς στρατιωτικής τρομοκρατίας.
Χαρακτηριστικό της εργοδοτικής και κρατικής τρομοκρατίας, είναι και το γεγονός ότι σωματείο των μεταλλωρύχων του Λαυρίου δεν μπόρεσε να ιδρυθεί παρά δέκα χρόνια αργότερα, το 1906. Την ίδρυσή του θα ακολουθήσει νέα απεργιακή κινητοποίηση, με τα ίδια αιτήματα που ετίθεντο επί δύο δεκαετίες. Ούτε και τότε έλειψαν οι βίαιες συγκρούσεις με την αστυνομία και τον στρατό.
Στο Λαύριο οι ανάσες των ανθρώπων ενώθηκαν όσο πουθενά αλλού με τις καμινάδες των εργοστασίων. Το αίμα τους πότισε τη γη τόσο εν ώρα δουλειάς όσο και κατά τη διάρκεια δίκαιων εξεγέρσεων.
ΠΗΓΗ: sysype.gr
