Με  τον όρο Σανιδικά χαρακτηρίστηκαν οι συγκρούσεις  που ξέσπασαν στην Αθήνα την επομένη των εκλογών της 17ης Νοεμβρίου 1902. Είναι ένας ακόμα κρίκος στην αλυσίδα των κοινωνικών συγκρούσεων σαν αποτέλεσμα της βαθιάς κρίσης από το 1893 και μετά με την πρώχευση της Ελλάδας επί Χ. Τρικούπη τον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 και την επιβολή του ΔΟΕ το 1898. Τα «Σανιδικά» είναι ένας ακόμα κρίκος στην αλυσίδα των κοινωνικών συγκρούσεων από τα Ευαγγελι(α)κά το 1901 με αφορμή τη μετάφραση των Ευαγγελίων στη δημοτική γλώσσα. μέχρι τα Ορεστειακά το 1903. το Βασιλικό Θέατρο (πρόδρομος του Εθνικού Θεάτρου) παρουσίασε την τριλογία του Αισχύλου «Ορέστεια», σε απλή νέα ελληνική γλώσσα.

Στις εκλογές του 1902 η κάλπη όχι μόνο δεν έδωσε αυτοδύναμη κυβέρνηση, αλλά ανέδειξε ισόπαλες τις δύο μεγάλες παρατάξεις. Το «Εθνικό Κόμμα» και τον «Νεωτερικόν Κόμμα» του Γεωργίου Θεοτόκη απέσπασαν από 102 έδρες, επί συνόλου 234. Ο εκλεκτός του βασιλιά Αλέξανδρος Ζαΐμης συγκέντρωσε μόλις 19 έδρες και στις 18 Νοεμβρίου υπέβαλε την παραίτησή του από την πρωθυπουργία, ενώ το κόμμα του Δημήτριου Ράλλη μόλις 11.

Με δεδομένο ότι η κάλπη δεν ανέδειξε νικητή, ο βασιλιάς Γεώργιος Α’ κλήθηκε να αναθέσει την πρωθυπουργία είτε στον Δηλιγιάννη είτε στον Θεοτόκη. Δεν επέλεξε κανέναν εκ των δύο πολιτικών και αντιπρότεινε το σχηματισμό υπηρεσιακής κυβέρνησης. Αρχικά, απευθύνθηκε στον Πρόεδρο του Αρείου Πάγου, Ιωάννη Σημαντήρα, αλλά ο τελευταίος αρνήθηκε. Ακολούθως, στράφηκε προς τον υπασπιστή του, στρατηγό Ιωάννη Παπαδιαμαντόπουλο. Ο Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος- Πηγή εικόνας: Wikipedia Πίπιζες, μαχαίρες και σανίδες Η πρόταση του βασιλιά θεωρήθηκε παραβίαση της συνταγματικής τάξης. Η αντίδραση του Δηλιγιάννη στο άκουσμά της ήταν άμεση. Έβαλε τους κομματάρχες του να κατεβάσουν τους οπαδούς του στους δρόμους της Αθήνας, επιχειρώντας να εκβιάσει την ανάθεση του σχηματισμού κυβέρνησης σε αυτόν. Οι Κορδονικοί, δηλαδή οι οπαδοί του Δηλιγιάννη που έλαβαν το προσωνύμιο από το σύμβολο του κόμματος, το κορδόνι, ανταποκρίθηκαν και με το παραπάνω. Λιθοβολούσαν γραφεία εφημερίδων και καταστήματα. Συνεπλάκησαν, επίσης, με οπαδούς του Θεοτόκη, με αποτέλεσμα να υπάρξουν πολλοί τραυματίες. Όμως, το κύριο όπλο στα χέρια των οπαδών του Δηλιγιάννη ήταν οι σανίδες, τις οποίες άρπαξαν από νεοανεγειρόμενες οικοδομές στην οδό Σταδίου. Από εκεί προέκυψε τόσο η ονομασία “Σανιδικά” όσο και η λαϊκή ρήση “σανίδα που σου χρειάζεται”.

Επί πέντε ημέρες (18 – 23 Νοεμβρίου 1902) η πρωτεύουσα παρουσίαζε εικόνα οχλοκρατούμενης πόλης. Οι «δηλιγιαννικοί» λιθοβολούσαν γραφεία εφημερίδων και καταστήματα, ενώ πρωταγωνίστησαν σε συμπλοκές με οπαδούς του Θεοτόκη, με αποτέλεσμα να υπάρχουν πολλοί τραυματίες. Ο Ράλλης, που επηρέαζε τα γύρω αρβανιτοχώρια, έφερε τους οπαδούς του με πίπιζες και νταούλια, καθώς και με πιστόλες και μαχαίρια, για να τρομοκρατήσουν τους φιλήσυχους πολίτες. Αλλά το κύριο όπλο των διαδηλωτών ήταν οι σανίδες, τις οποίες αποσπούσαν από νεοανεγειρόμενες οικοδομές της οδού Σταδίου. Γι’ αυτό και οι ταραχές αυτές έμειναν στην ιστορία ως «Σανιδικά». Η “σανιδοφοβία” κυριαρχούσε και πολλοί κάτοικοι εξακολουθούσαν να φοβούνται. “Κύτταξε μήπως κρατή σανίδα!“, έλεγε ένας Αθηναίος, σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας “Εμπρός”.

Ο φερόμενος ως υποψήφιος πρωθυπουργός Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος συμβούλευσε τον βασιλιά να αναθέσει τον σχηματισμό κυβέρνησης στον Δηλιγιάννη, γιατί «…αφενός υπέρ αυτού απέκλινεν η πλειοψηφία, αφετέρου δε ήθελε καταπέσει ο ερεθισμός του μεγάλου εκείνου κόμματος, όπερ ήρξατο να πιστεύση, ότι το Στέμμα εκ προσωπικού μίσους κατεφέρετο κατά του αρχηγού του». Τελικά, στις 23 Νοεμβρίου 1902 ο βασιλιάς ενέδωσε. Ανέθεσε τον σχηματισμό κυβέρνησης στον Θεόδωρο Δηλιγιάννη και οι συγκρούσεις σταμάτησαν. Ήταν η τέταρτη από τις συνολικά πέντε φορές που βρέθηκε σε αυτή τη θέση. Στις 31 Μαϊου 1905, ενόσω ήταν πρωθυπουργός, μαχαιρώθηκε από έναν 35χρονο θαμώνα σε χαρτοπαικτικές λέσχες μπροστά στα σκαλιά της Παλαιάς Βουλής....

Την επομένη, ο Βλάσης Γαβριηλίδη έγραψε στην «Ακρόπολη»: «Ο λαός νομοθετεί προχείρως. Απλώνει την πανίσχυρον χείρα του και ξεριζώνει πόρτες, παράθυρα, παν ό,τι κτυπά και ξυλίζει», εκθειάζοντας την αποτελεσματικότητα αυτών των μεθόδων. «Η ισχύς της σανίδος» αποδείχθηκε, έτσι, αποφασιστικής σημασίας για την αποκατάσταση της συνταγματικής νομιμότητας.

Γιώργος Κ. Καββαδίας