Πολλές φορές συμβαίνουν διάφορα περιστατικά που οι δημοσιογράφοι συνηθίζουν να λένε πως εκθέτουν (ή ακόμα χειρότερα) ρεζιλεύουν την Ελλάδα στο εξωτερικό.
Μπροστά στο «επεισόδιο Νίκολσον», ωστόσο, όλα αυτά τα περιστατικά είναι... κυριακάτικες βόλτες στο Ζάππειο. Η 4η Ιανουαρίου 1885 θεωρείται ως μια από τις ντροπιαστικές ημέρες στην ιστορία του σύγχρονου ελληνικού κράτους. Τόσο ντροπιαστική που επίσπευσε την πτώση μιας κυβέρνησης.
Μια βόλτα που όλα πήγαν στραβά
Το απόγευμα της 4ης Ιανουαρίου 1885 ο Άγγλος επιτετραμμένος στην Αθήνα, Άρθουρ Νίκολσον, αποφάσισε να πάει με τη σύζυγό του μια βόλτα στον Λυκαβηττό. Λίγο καιρό πριν, ωστόσο, ο Δήμος Αθηναίων είχε προχωρήσει σε εκτεταμένη πευκοφύτευση του λόφου. Για τον λόγο αυτό, άλλωστε, είχε απαγορευθεί η διέλευση των ανθρώπων από τα σημεία που είχε γίνει η πευκοφύτευση.
Προκειμένου να μην υπάρχει παραβίαση της συγκεκριμένης απαγόρευσης είχε ανατεθεί στη χωροφυλακή η φύλαξη των σημείων που δεν έπρεπε να περπατάνε οι άνθρωποι.
Μέχρι εδώ όλα καλά. Τα προβλήματα, ωστόσο, ξεκινάνε από τη στιγμή που ο Νίκολσον μαζί με τη σύζυγό του (ίσως και χωρίς να το καταλάβουν) πέρασαν μέσα από τη γραμμή απαγόρευσης διέλευσης και συνέχισαν τη βόλτα τους. Κάποια στιγμή το ζευγάρι «έπεσε» πάνω στο περίπολο της χωροφυλακής. Μόλις ο χωροφύλακας Λουκάς (ή κατά άλλες πηγές, Γιώργος) Καλπούζος τους είδε να πατάνε στην περιοχή της πευκοφύτευσης άρχισε να τους φωνάζει να βγουν από εκεί.
Ίσως όλα να είχαν τελειώσει... «αναίμακτα» αν ο χωροφύλακας ήξερε αγγλικά ή αν ο Νίκολσον ήξερε ελληνικά. Το θέμα, όμως, είναι πως κάνεις δεν καταλάβαινε τι έλεγε ο άλλος και κάποια στιγμή τα πνεύματα οξύνθηκαν επικίνδυνα με τους δυο άνδρες να είναι εμφανώς θυμωμένοι.
Όταν ο Καλπούζος, που σύμφωνα με κάποιες πηγές παρουσίαζε κάποιες ψυχολογικές διαταραχές που (για το θέσουμε ευγενικά) τον καθιστούσαν οξύθυμο, έφτασε μπροστά στον Νίκολσον άρχισε να του φωνάζει και να τον βρίζει. Λέγεται, μάλιστα, ότι ο χωροφύλακας φώναξε, σε... άπταιστα ελληνικά, στον Νίκολσον «δεν περνάς σου λέω ουρέ ζαγάρ’ …»!
Ο Νίκολσον, από την άλλη, του εξηγούσε την ιδιότητά του και απαιτούσε σεβασμό. Ο χωροφύλακας όταν είδε πως ο άγνωστος σε αυτόν άνδρας δεν έλεγε να φύγει, τον έπιασε από το μανίκι, τον τράβηξε με δύναμη έξω από την «απαγορευμένη» ζώνη, του έριξε και τρία χτυπήματα με τη ράβδο που είχε μαζί του και τον έδιωξε από το σημείο!
Ο Άγγλος επιτετραμμένος στην Αθήνα, Άρθουρ Νίκολσον | Τύπος της εποχής
Αυτή είναι η εκδοχή του Νίκολσον. Σύμφωνα με την εκδοχή του χωροφύλακα, πρώτος ο Άγγλος ήταν αυτός που τον χτύπησε με μπαστούνι που κρατούσε και στη συνέχεια το όργανο της τάξης αντέδρασε ανάλογα.
«Ο κ. Νίκολσων, μη εννοών την πρόσκλησιν, εξηκολούθησε την πορείαν αυτού, ο δε χωροφύλαξ ιδών ότι δεν εισηκούσθη η επιταγή του, προέβη και εις επίθεσιν υλικωτέραν κατά του κ. Επιτετραμμένου», έγραφε την επόμενη μέρα η εφημερίδα «Αιών» και σημείωνε πως «προκειμένου περί αντιθέτων καταθέσεων, δύσκολος η ανακάλυψις της αληθείας». Σύμφωνα με την εφημερίδα «Ακρόπολις», «πρώτος ο κ. επιτετραμμένος ύψωσε και κατάφερε τη ράβδον του επί της κεφαλής του, ήτις αληθώς φέρει οίδημα τι».
Στη συνέχεια, έξαλλος ο Νίκολσον άρχισε να κατεβαίνει τον λόφο και από πίσω του να τρέχει (επίσης) έξαλλος ο χωροφύλακας. Κάποια στιγμή ο Άγγλος συνάντησε δυο Έλληνες και όταν διαπίστωσε πως ήξεραν γαλλικά, σταμάτησε, τους εξήγησε τι είχε συμβεί και απαίτησε να πουν στον Καλπούζο την ιδιότητά του προκειμένου να σταματήσει να τον καταδιώκει.
Όταν έφτασε, όμως, εκεί ο χωροφύλακας διέταξε τους δυο περαστικούς να φύγουν και να μην εμπλακούν στην υπόθεση, πλησίασε ξανά με άγριες διαθέσεις τον Νίκολσον του έριξε άλλη μια με το ραβδί στο σώμα και όταν ο Άγγλος πανικόβλητος άρχισε να τρέχει για να διαφύγει, ο Καλπούζος άρχισε να του πετάει πέτρες!
Αν νομίζετε πως το επεισόδιο τελείωσε εκεί, μάλλον, θα πρέπει να αναθεωρήσετε διότι τα... χειρότερα δεν είχαν έρθει ακόμα. Πριν κάνει οτιδήποτε άλλο ο Νίκολσον έφυγε από τον Λυκαβηττό και εξαγριωμένος πήγε στο γραφείο του τότε πρωθυπουργού Χαρίλαου Τρικούπη στη Βουλή.
Ο εξευτελισμός της χωροφυλακής και ο διεθνής διασυρμός της Ελλάδας
«Ο κύριος επιτετραμμένος ήλθε τεταραγμένος και μοι διηγήθη το γεγονός, ευθύς εξέφρασα την βαθείαν θλίψιν μου επί τω συμβάντι και την προθυμίαν της κυβερνήσεως όπως πράξει παν το εφ’ εαυτήν, ίνα ικανοποιήση την Αγγλικήν κυβέρνησιν επί της εις τον αντιπρόσωπον αυτής γενομένης προσβολής, ο δ’ επιτετραμμένος μοι είπεν ότι δεν επεθύμει η υπόθεσις αύτη να λάβη διαστάσεις, δεν επεθύμει να γίνει πάταγος περί αυτής, ηρκείτο εις την παραδειγματικήν τιμωρίαν του ενόχου».
Το παραπάνω απόσπασμα προέρχεται από τα πρακτικά της βουλής όπου, λίγες ημέρες μετα το επεισόδιο, ο Τρικούπης εξήγησε τι έγινε όταν ο έξαλλος Νίκολσον πήγε στο γραφείο του.
Με αυτά και με αυτά ο Τρικούπης έδωσε διαταγή να συλληφθεί ο χωροφύλακας και να κινηθούν όλες οι απαραίτητες διαδικασίες προκειμένου να απολυθεί από το Σώμα, ενώ του επιβλήθηκε και δίμηνη φυλάκιση στα κάτεργα του Παλαμηδίου χωρίς, μάλιστα, να προηγηθεί δίκη!
Παράλληλα, ο υπασπιστής του βασιλιά Γεωργίου του Α' και ο επικεφαλής της χωροφυλακής ζήτησαν προσωπικά συγγνώμη από τον Νίκολσον. Κάπου εκεί φάνηκε πως η κρίση βαίνει προς εκτόνωση. Φευ!
Η ημερήσια διαταγή για την απόλυση του Καλπούζου, διαβάστηκε σε συγκέντρωση του προσωπικού της χωροφυλακής και στη συνέχεια δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Εκεί τη διάβασε ο Νίκολσον και ακολούθησε δεύτερη έκρηξη.
Γελοιογραφία που δείχνει τη... στάση του Τρικούπη μπροστά στις Μεγάλες Δυνάμεις | Τύπος της εποχής
Αιτία; Στην ημερήσια διαταγή υπήρχε λεπτομερής αναφορά όλων όσων είχαν συμβεί. Μέσα στην περιγραφή των γεγονότων γινόταν αναφορά και στο λάθος του Άγγλου να περπατήσει εντός της απαγορευμένη ζώνης. Ο Νίκολσον θεωρούσε πως με αυτό τον τρόπο η ελληνική κυβέρνηση του έριχνε τις ευθύνες για την πρόκληση του επεισοδίου και απαίτησε να αποκατασταθεί η τιμή του.
Η... διαδικασία της «αποκατάστασης» περιελάμβανε δημόσια συγγνώμη της Χωροφυλακής! Η απαίτηση του Νίκολσον μεταφέρθηκε στον Τρικούπη ο οποίος και τη δέχθηκε. Έτσι, το πρωί της 7ης Ιανουαρίου, άγημα 100 ανδρών της χωροφυλακής παρατάχθηκε στην Πλατεία Συντάγματος και παρουσίασε όπλα στον Βρετανό πρόξενο Μέρλιν, ενώ η μπάντα παιάνιζε τον εθνικό ύμνο της Μεγάλης Βρετανίας «God Save The Queen»!
Η εξευτελιστική διαδικασία στην οποία υποβλήθηκε η χωροφυλακή με την ανοχή (και την εντολή) του Χαρίλαου Τρικούπη, προκάλεσε οργισμένες αντιδράσεις στο εσωτερικό της χώρας. Η Δηλιγιαννική αντιπολίτευση (άλλο που δεν ήθελε) μιλούσε για δημόσιο εξευτελισμό της χωροφυλακής και διεθνή διασυρμό της χώρας.
Οι εφημερίδες της αντιπολίτευσης έκαναν λόγο για προσβολή της τιμής του Έλληνα και ότι τέτοια παροχή ικανοποίησης «αρμόζει μόνο παρά των Ζουλού ή των Κάφρων ή των Αράβων».
Η εφημερίδα «Παλιγγενεσία», ασκούσε έντονη κριτική και στη γενικότερη στάση του Νίκολσον, υπογραμμίζοντας πως «πανταχού του κόσμου οι φρουρούντες στρατιώται απολαμβάνουν άκρου σεβασμού, και ουδεμία παρ’ οιουδήποτε επιτρέπεται αντίστασις και αντίρρησις εις τας διαταγάς αυτών».
Το επεισόδιο Νίκολσον επίσπευσε την πτώση της κυβέρνησης Τρικούπη που ούτως ή άλλως μετρούσε μέρες εξαιτίας της φορομπηχτικής πολιτικής της και της κάκιστης κατάστασης που είχε περιέλθει η οικονομία (περίπου, οκτώ χρόνια αργότερα, άλλωστε, η χώρα θα πτωχεύσει και ο Τρικούπης θα πει το ιστορικό «δυστυχώς επτωχεύσαμεν»)!
