«Επειδή μια ανεξάρτητη Ελλάδα είναι πράγμα αδύνατο για πολλά χρόνια,

ένα από τα ακόλουθα δύο πράγματα πρέπει να συμβεί και αυτό εξαρτάται από τη δική μας απόφαση:

Είτε θα πρέπει να την κρατήσουμε ως δορυφόρο στη δική μας τροχιά...

είτε θα πρέπει να αφεθεί να περιπέσει αναπόφευκτα

στη σοβιετική τροχιά, εξαιτίας της έλλειψης βοήθειας από μέρους μας»

Ρ. Λίπερ (Βρετανός πρεσβευτής στην Αθήνα)

Οι εθνικές εκλογές της 31ης Μαρτίου 1946 ήταν οι πρώτες εκλογές στη χώρα μας, μετά το 1936. Είχαν μεσολαβήσει η δικτατορία Μεταξά, το έπος του '40, η Κατοχή, η Αντίσταση, η Απελευθέρωση, τα Δεκεμβριανά και η Συμφωνία της Βάρκιζας. Αποδείχτηκαν μοιραίες σηματοδοτώντας την έναρξη του εμφυλίου πολέμου με δραματικές  επιπτώσεις  για τα επόμενα τριάντα χρόνια.

Στις αρχές του 1946 την Ελλάδα κυβερνά ο κεντρώος Θεμιστοκλής Σοφούλης. Με την προτροπή των Άγγλων προκηρύσσει εκλογές για τις 31 Μαρτίου. Τα ΕΑΜικά κόμματα, με επικεφαλής το ΚΚΕ και οι αριστεροί φιλελεύθεροι υπό τον Γεώργιο Καφαντάρη αντιδρούν. Ζητούν δίμηνη αναβολή και εγγυήσεις, επειδή θεωρούν τις εκλογές σημαδεμένες υπέρ της δεξιάς, η οποία είχε εξαπολύσει ένα κύμα «λευκής τρομοκρατίας» στη χώρα, μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας και τον αφοπλισμό του ΕΑΜ. Στο στόχαστρο των ακροδεξιών ομάδων ήταν όχι μόνο οι αριστεροί πολίτες, αλλά και οι κεντρώοι αντιμοναρχικοί.

Σε συνθήκες βίας και νοθείας

Από την υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας και μέχρι τις εκλογές, για περισσότερο από έναν χρόνο, σε ολόκληρη τη χώρα κυριαρχούσε η λευκή τρομοκρατία σε βάρος της Αριστεράς και των δημοκρατικών πολιτών.

Ξυλοδαρμοί, βασανισμοί, λεηλασίες, δολοφονίες, βιασμοί και συλλήψεις ήταν καθημερινό φαινόμενο, ιδιαίτερα στην επαρχία.

Οι εκλογικοί κατάλογοι ήταν νόθοι από την αρχή ώς το τέλος. Μαγειρεμένοι κατ’ αυτό τον τρόπο που να διασφαλίζουν τόση νοθεία ώστε το καθεστώς να βγάλει το αποτέλεσμα που επιθυμούσε.

Την πραγματικότητα αυτή δεν την παραδεχόταν μόνο το ΚΚΕ, το ΕΑΜ και γενικότερα η Αριστερά αλλά και το λεγόμενο δημοκρατικό Κέντρο, δηλαδή ο ίδιος ο Σοφούλης που τελικά έκανε τις εκλογές.

Ήταν τέτοια η κατάσταση, που λίγο πριν από τις εκλογές ο Σοφούλης ζήτησε από τους Άγγλους την αναβολή τους, κάτι που γράφτηκε στον Τύπο της εποχής στις 2/3/1946.

Η απάντηση της Μ. Βρετανίας ήταν κατηγορηματικά αρνητική και δόθηκε σε απαντητικό μήνυμα του Βρετανού υπουργού Εξωτερικών Ερνστ Μπέβιν.

Ο Σοφούλης πειθάρχησε στην απαίτηση της Μεγάλης Βρετανίας να διεξαχθούν οι εκλογές την 31η Μαρτίου 1946, αν και ο ίδιος συνέχισε να δηλώνει- όπως φαίονεται απ’ όσα είπε στις18 Μαρτίου 1946 στη Θεσσαλονίκη- ότι δεν υπήρχαν οι προϋποθέσεις για αδιάβλητη εκλογική διαδικασία. Η κατάσταση αυτή οδήγησε σε μαζικές παραιτήσεις των υπουργών του Σοφούλη που δεν ήθελαν να νομιμοποιήσουν το εκλογικό έκτρωμα.

Η στάση της Αριστεράς

Η Αριστερά κατήγγειλε από την πρώτη στιγμή το προετοιμαζόμενο εκλογικό πραξικόπημα και έκανε ό,τι περνούσε από το χέρι της για να το αποτρέψει. Στην απόφαση για αποχή δεν έφτασε «ελαφρά τη καρδία» και μέχρι την τελευταία στιγμή έκανε κάθε προσπάθεια για να διασφαλιστούν οι ελάχιστοι όροι συμμετοχής της στις εκλογικές διαδικασίες.

Εχει εκφραστεί η γνώμη -και είναι ευρύτερα πιστευτό- ότι την απόφαση για αποχή από τις εκλογές της 31ης Μαρτίου 1946 την έλαβε η 2η Ολομέλεια της Κ.Ε. του ΚΚΕ που έγινε μεταξύ 12ης και 15ης Φεβρουαρίου 1946.

Η αλήθεια βεβαίως δεν είναι ακριβώς αυτή. Η 2η Ολομέλεια υιοθέτησε την από 7 Φεβρουαρίου 1946 απόφαση της Κ.Ε. του ΕΑΜ και των Αριστερών Φιλελευθέρων με την οποία το ΕΑΜικό κίνημα προσανατολιζόταν στην αποχή, αλλά σε καμία περίπτωση δεν ευσταθεί ο ισχυρισμός ότι η αποχή παρέπεμπε ευθέως στις αποφάσεις της 2ης Ολομέλειας ή στη σχετική απόφαση της Κ.Ε. του ΕΑΜ και των Αριστερών Φιλελευθέρων.

Τα αδιαμφισβήτητα ιστορικά στοιχεία και γεγονότα λένε ότι η 2η Ολομέλεια άφησε την πρωτοβουλία της τελικής απόφασης για το θέμα της στάσης στις εκλογές στο Π.Γ. του Κόμματος και στον ΕΑΜικό πολιτικό συνασπισμό.

Έτσι, στις 20 Φεβρουαρίου 1946 η Κ.Ε. του ΣΚ-ΕΛΔ (που δεν ήταν ΕΑΜικό κόμμα) πήρε απόφαση να ζητηθεί από την κυβέρνηση Σοφούλη δίμηνη αναβολή από τις εκλογές, διαφορετικά η απάντηση θα ήταν αποχή.

Την άποψη του ΣΚ-ΕΛΔ υιοθέτησαν όλες οι δυνάμεις της Αριστεράς (ΕΑΜικές και μη) καθώς και ισχυρές δυνάμεις του Κέντρου. Αναβολή, όπως έχουμε ήδη σημειώσει, δεν δόθηκε ποτέ και η αποχή επιβλήθηκε εκ των πραγμάτων στην Αριστερά καθώς δεν μπορούσε να νομιμοποιήσει με τη συμμετοχή της ένα εκλογικό έκτρωμα.

Αξίζει όμως να σημειωθεί ότι το ΚΚΕ -με πρόταση του Ν. Ζαχαριάδη- επιχείρησε μια έμμεση συμμετοχή του Πολιτικού Συνασπισμού των Κομμάτων του ΕΑΜ στις εκλογές. Αυτό θα γινόταν με την κάθοδο των Αριστερών Φιλελευθέρων (συνεργαζόμενου κόμματος με το ΕΑΜ) στις εκλογές με έναν υποψήφιο σε κάθε εκλογική περιφέρεια. Η πρόταση αυτή απορρίφθηκε από το ΕΑΜ.

Οι εκλογές τελικά πραγματοποιήθηκαν χωρίς τη συμμετοχή της Αριστεράς και του μεγαλύτερου μέρους του Κέντρου και όπως ήταν φυσικό, η νοθεία οργίασε. Η αντίδραση «θριάμβευσε και η αποχή μετρήθηκε από τη διεθνή επιτροπή παρατηρητών του ΟΗΕ σε τρεις εκδοχές: στο 9,3%, στο 15% και 20-25%. Στο τέλος υιοθετήθηκε το ελάχιστο ποσοστό του 9,3%!!!

 Το φιλομοναρχικό Λαϊκό Κόμμα, συμπαγές και ενωμένο, αποτελεί τον άξονα της δεξιάς συμμαχίας «Ηνωμένη Παράταξις Εθνικοφρόνων», ενώ το  Κόμμα των Φιλελευθέρων, που ίδρυσε ο Ελευθέριος Βενιζέλος, είναι διασπασμένο σε έξι τμήματα (Κόμμα Εθνικών Φιλελευθέρων, Μεταρρυθμιστικόν Κόμμα, Κόμμα Βενιζελικών Φιλευθέρων, Δημοκρατικόν Σοσιαλιστικόν Κόμμα, Κόμμα των Φιλελευθέρων και οι Φιλελεύθεροι του Καφαντάρη που απέχουν).

Στις εκλογές της 31ης Μαρτίου 1946 εξελέγησαν ως βουλευτές πολιτικοί που έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο στις κατοπινές εξελίξεις κι έφθασαν μέχρι το αξίωμα του πρωθυπουργού από τα μέσα της δεκαετίας του '50 έως τις μέρες μας. Πρόκειται για τον Γεώργιο Παπανδρέου (Δημοκρατικόν Σοσιαλιστικόν Κόμμα), τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο (Εθνικόν Ενωτικόν Κόμμα), τον Κωνσταντίνο Γ. Καραμανλή (Λαϊκόν Κόμμα) και τον νεότερο όλων, Κωνσταντίνο Μητσοτάκη (Κόμμα Βενιζελικών Φιλελευθέρων).

Αργότερα, μετά τον εμφύλιο, το ΚΚΕ χαρακτήρισε την αποχή λάθος τακτικής και ορισμένες δυνάμεις της Αριστεράς λάθος στρατηγικής σημασίας. Μόνο το ΣΚ-ΕΛΔ των Σβώλου-Τσιριμώκου συνέχιζε να θεωρεί την αποχή σωστή επιλογή.

Αποτελέσματα