( Σημαντικές μορφές της Κερκυραϊκής γης)

ΤΗΛΕΜΑΧΟΣ ΛΕΠΕΝΙΩΤΗΣ – Ο ΚΕΡΚΥΡΑΙΟΣ ΗΘΟΠΟΙΟΣ ΜΕ ΤΟ ΠΗΓΑΙΟ ΚΩΜΙΚΟ ΤΑΛΕΝΤΟ

Του Γιάννη Μπαρδάκη*

Ο μεγάλος θεατράνθρωπος Κωνσταντίνος Χρηστομάνος ο ιδρυτής της περίφημης « Νέας Σκηνής» στη Πλατεία Ομονοίας, καθόταν αμέριμνος στα παρασκήνια του Θεάτρου, όταν εμφανίστηκε μπροστά του ένας κομψός νέος λέγοντάς του με τη χαρακτηριστική κερκυραϊκή προφορά του: « Έτος Λεπενιώτης από τσου Κορφούς, θέλω να προσληφθώ στη « Νέα Σκηνή»!!!!.

Ο τολμητίας νεαρός είχε μαζί του και μερικά δημοσιεύματα από εφημερίδες της ιδιαίτερης πατρίδας του που έγραφαν για το πηγαίο

ταλέντο του, αφού είχε ανεβεί στο θεατρικό σανίδι ερασιτεχνικά σε ηλικία μόλις 14 ετών.

Κάτι η τόλμη του, κάτι οι κωμικές κινήσεις του, έπεισαν τον Χρηστομάνο ότι έχει ταλέντο και δεν λάθεψε. Τον προσέλαβε με μηνιαίο μισθό 120 δραχμών και μάλιστα του έδωσε αμέσως και ρόλο, στο έργο του Καπύς « Ο Μπρινικόλ και η κόρη του» , που ανέβαζε τότε ( 1901) η « Νέα Σκηνή».

Ο νεαρός τελικά εξελίχθηκε σε μεγάλο ηθοποιό, κάνοντας τον Χρηστομάνο να δηλώσει: « Αν ημπορούσε να παίξει στο Παρίσι, θα βλέπαμε αν ο Κοκλόν θα στεκόταν στα πόδια του».

*Το όνομά του Τηλέμαχος Λεπενιώτης. Το « Έτος» με το οποίο συστήθηκε ήταν το χαϊδευτικό του.

Πριν εισέλθω στη ζωή του και τη καλλιτεχνική του πορεία, παραθέτω μια περιγραφή της εξωτερικής του εμφάνισης από τον Πλάτωνα Ροδοκανάκη στην εφημερίδα « Έθνος» τον Ιούλιο του 1914:

«Από το νησί με τας ενετικάς παραδόσεις, ο κωμικός μας επροικίσθη με όλα τα χαρίσματα του πολιτισμένου. Η ασφάλεια με την οποία το ψηλό καπέλο κάθεται εις το πεπόνι, που ο Λεπενιώτης με το να το στολίζει με χωρίστραν, το κάμνει να φαντάζει για κεφάλι, μαρτυρεί δι’ όλα αυτά. Περίεργος κεφαλή, τη αληθεία, όπως θα έλεγεν ένας κρανιοσκόπος. Μικρό κούτελο στενό και τόσον κυρτόν, ώστε θα ημπορούσε να υποστηρίξει κανείς ότι η μύτη του καλλιτέχνου αρχίζει από τα μαλλιά του. Ίσως δι’ αυτό του είναι τόσον ισχυρά η όσφρησις, που τον ανέδειξε το μεγαλύτερο λαγωνικό εις το να κυνηγά και να γραπώνει τας επιτυχίας».

Γεννήθηκε στη Κέρκυρα το 1877 και το 1891 – 14χρονος- εμφανίστηκε στη σκηνή με τον « Δραματικό Σύλλογο» της Κέρκυρας, καταφέρνοντας να παίρνει πρωταγωνιστικούς ρόλους και μάλιστα από το 1897 ανέλαβε και τη διεύθυνση του θεατρικού τμήματος του Συλλόγου. Ο Σύλλογος ήταν από τους πρώτους στη Κέρκυρα και στεγαζόταν στον « Παλαιό Φοίνικα» ή « Σάλα του Σκαναμπιέκου», κοντά στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου των Γερόντων στην οδό Θεμιστοκλέους, σε κτίριο που δεν υπάρχει σήμερα, γιατί καταστράφηκε από τους βομβαρδισμούς του Σεπτεμβρίου 1943.

Από τον ίδιο Σύλλογο ξεπήδησε και ο κατά ένα χρόνο μικρότερος του Λεπενιώτη, εξίσου σημαντικός ηθοποιός ο Άγγελος Χρυσομάλλης ( Κέρκυρα 1878-1956), που όμως το πέρασμά του από το θέατρο δεν είχε τις εξάρσεις και τη πορεία του Τηλέμαχου Λεπενιώτη.

Οι δυο νεαροί όμως Κερκυραίοι ηθοποιοί συνυπήρξαν στη σκηνή σε μια ρηξικέλευθη ιδέα του Χρηστομάνου να ανεβάσει τις « Εκκλησιάζουσες» του Ευριπίδη μόνο με άνδρες ηθοποιούς.

Έτσι στις 11 Αυγούστου 1904 στο ιδιόκτητο Θέατρο Ομονοίας που βρισκόταν τότε στη συμβολή των οδών Ίωνος ( σήμερα Μαρίκας Κοτοπούλη) και Σατωβριάνδου τους δύο πρωταγωνιστικούς ρόλους τους κράτησαν ο Τηλέμαχος Λεπενιώτης στο ρόλο της Πραξαγόρας και ο Άγγελος Χρυσομάλλης στο ρόλο του Βλέπυρου.

Μετά τη διάλυση της « Νέας Σκηνής» ο Λεπενιώτης συνεργάστηκε με τους θιάσους των δύο ιερών τεράτων της εποχής, της Κυβέλης και της Μαρίκας Κοτοπούλη, κατορθώνοντας αργότερα να δημιουργήσει και δικό του θίασο.

Το απόγειο της καριέρας του και η φήμη του ως σπουδαίου ηθοποιού συνδέθηκε με τη περίφημη επιθεώρηση « Παναθήναια» του 1910. Εκεί έμειναν στη θεατρική ιστορία οι ρόλοι αρχικά του ενωμοτάρχη και την επόμενη χρονιά του απάχη με απάχισσα μια επίσης μεγάλη θεατρική μορφή τη Ροζαλία Νίκα, που ήταν κόρη των ηθοποιών Μιχαήλ και Ελένης Αρνιωτάκη. Χόρεψαν μαζί τον « Χορό των Απάχηδων», ένα νέο χορό που είχε έλθει από την Ευρώπη και άφησαν εποχή.

Στην ίδια επιθεώρηση τον επόμενο χρόνο ο Λεπενιώτης έκανε πάταγο μ’ ένα τετράστιχο του Πολύβιου Δημητρακόπουλου που απήγγειλε από σκηνής και στηλίτευε τους κρατούντες για το κόψιμο των ακακιών της οδού Σταδίου.

« Χάριν της κυκλοφορίας των ευγενών μας των ποδών

απέκοψαν τας ακακίας εις του Σταδίου την οδόν.

Εκόπησαν αι ακακίαι γιατί ήσαν τάχα περιτταί,

αν ήσαν όμως κατοικίαι δεν τις έκοβαν ποτέ».

Αφορμή και αιτία ήταν η απόφαση- ανοσιούργημα να κοπούν οι ολάνθιστες και αρωματικές ακακίες που στόλιζαν τα φαρδιά πεζοδρόμια της Λεωφόρου Ακακιών, όπως ονομάζονταν τότε η οδός Σταδίου, προκειμένου να χωρέσει η κίνηση των τροχοφόρων που αντικατέστησαν τα ιππήλατα οχήματα και η γραμμή του ηλεκτρικού τραμ.

Ο ανήσυχος Κερκυραίος το 1927 ασχολήθηκε και με τον συνδικαλισμό και αναδείχτηκε αρχικά Γενικός Γραμματέας και μετά Πρόεδρος του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών ( ΣΕΗ), κατορθώνοντας με τις προσπάθειές του να μπουν γερά θεμέλια στη συνδικαλιστική ανάπτυξη του Σωματείου και να αναβαθμιστεί η θέση των συναδέλφων του ηθοποιών.

Βέβαια διατήρησε ένα συντηρητικό προφίλ μέσα στο Σωματείο, ερχόμενος πολλές φορές σε κόντρα με τους αριστερούς ηθοποιούς και κυρίως τους Αρχειομαρξιστές Γιώργο Σαραντίδη, Γιώργο Βιτσώρη, Ελένη Λάσκαρη, τη γνωστή μας Νίτσα Τσαγανέα ( ο Γιώργος Βιτσώρης υπήρξε ο πρώτος της σύζυγος και ο Χρήστος Τσαγανέας ο δεύτερος).

Πάντα ισορροπιστής, γι’ αυτό εναντίον του υπήρξαν αντιδράσεις και από τον προοδευτικό και τον συντηρητικό κόσμο.

Το 1930 όταν ιδρύθηκε το Εθνικό Θέατρο και υπήρχαν δύο αντίθετες γνώμες, αν θα τελεί υπό δημόσια διοίκηση ή ιδιωτική, όντας Πρόεδρος του ΣΕΗ τάχθηκε υπέρ της δημόσιας διοίκησης τασσόμενος στο πλευρό του τότε Υπουργού Παιδείας και μετέπειτα Πρωθυπουργού Γεωργίου Παπανδρέου. Διευθυντής ορίστηκε ο δημοτικιστής συγγραφέας Ιωάννης Γρυπάρης.

Στις καλλιτεχνικές του ανησυχίες και τα οράματα, αποτέλεσε και το γεγονός ότι δοκίμασε να σκηνοθετήσει ταινία και να κάνει και τη μοναδική του κινηματογραφική εμφάνιση! Ήταν το 1915 όταν σκηνοθέτησε τον…… εαυτό του στη βωβή δίπρακτη μικρού μήκους κωμωδία « Ο Λιονταρής και τα χασαπάκια». Το σενάριο το στήριξε σ’ ένα επεισόδιο της ηθογραφίας του Τίμου Δεπάστα « Τζιώτικο ραβαϊσι», υποδυόμενος έναν ψευτόμαγκα και από τότε επικράτησε η λέξη « λεονταρισμός».

Η ταινία δεν είχε επιτυχία αναγκάζοντας κάποιον κριτικό να γράψει: « Ούτε από περιέργεια δεν έσπευσε το κοινόν να δει τη ταινία….».

Μέσα στη Κατοχή μετείχε ως μονωδός στην Εθνική Λυρική Σκηνή και ως βοηθός φροντιστή σκηνής και τελικά ο «βασιλιάς του γέλωτος» όπως απεκλήθη έφυγε για το παντοτινό ταξίδι λίγο πριν την Απελευθέρωση από τους Γερμανούς στις 21 Αυγούστου του 1945 σε ηλικία 68 χρόνων, σε πλήρη ένδεια.

Να σημειώσω εδώ ότι στις παραστάσεις της Λυρικής στη Κατοχή ( 1941) στο έργο του Γιόχαν Στράους « Νυχτερίδα» συνέπεσε με τη ομοχώριά μου ηθοποιό Αργυρώ Χρέλια, το γένος Κωνσταντίνου ( 1904-1998), που μετείχε ως χορεύτρια στη παράσταση, θεία του επίσης άξιου

τέκνου του χωριού μου μαιευτήρα Μπάμπη Χρέλια, που μας ενώνει η κοινή αγάπη και δεσμοί με τις Αργυράδες.

Κλείνοντας το άρθρο μου δεν μπορώ να μη αναφέρω ότι ο Τηλέμαχος Λεπενιώτης το 1932, όντας Πρόεδρος του ΣΕΗ, όταν έγινε το περίφημο έγκλημα με θύμα τον Αθανασόπουλο στη Καλλιθέα από τη πεθερά του, ήταν ο μοναδικός επώνυμος Αθηναίος από τους ερωτώμενους που είχε να πει καλά λόγια τη …..δική του πεθερά λέγοντας: « Αν κρίνω από τη δική μου, είναι οι θαυμασιώτερες γυναίκες του κόσμου»!!!!!.

Ο Τηλέμαχος Λεπενιώτης ( καθιστός) στη μοναδική ταινία της καριέρας του. ( Φωτογραφία από το αρχείο μου και το βιβλίο- λεύκωμα των Άγγελου Ρούβα και Χρήστου Σταθακόπουλου – Ελληνικός Κινηματογράφος 1905-1970).

Μέσα στη Κατοχή μετείχε ως μονωδός στην Εθνική Λυρική Σκηνή και ως βοηθός φροντιστή σκηνής και τελικά ο «βασιλιάς του γέλωτος» όπως απεκλήθη έφυγε για το παντοτινό ταξίδι λίγο πριν την Απελευθέρωση από τους Γερμανούς στις 21 Αυγούστου του 1945 σε ηλικία 68 χρόνων, σε πλήρη ένδεια.

Να σημειώσω εδώ ότι στις παραστάσεις της Λυρικής στη Κατοχή ( 1941) στο έργο του Γιόχαν Στράους « Νυχτερίδα» συνέπεσε με τη ομοχώριά μου ηθοποιό Αργυρώ Χρέλια, το γένος Κωνσταντίνου ( 1904-1998), που μετείχε ως χορεύτρια στη παράσταση, θεία του επίσης άξιου

τέκνου του χωριού μου μαιευτήρα Μπάμπη Χρέλια, που μας ενώνει η κοινή αγάπη και δεσμοί με τις Αργυράδες.

Κλείνοντας το άρθρο μου δεν μπορώ να μη αναφέρω ότι ο Τηλέμαχος Λεπενιώτης το 1932, όντας Πρόεδρος του ΣΕΗ, όταν έγινε το περίφημο έγκλημα με θύμα τον Αθανασόπουλο στη Καλλιθέα από τη πεθερά του, ήταν ο μοναδικός επώνυμος Αθηναίος από τους ερωτώμενους που είχε να πει καλά λόγια τη …..δική του πεθερά λέγοντας: « Αν κρίνω από τη δική μου, είναι οι θαυμασιώτερες γυναίκες του κόσμου»!!!!!.

*Ο Γιάννης Μπαρδάκης είναι συνταξιούχος δικηγόρος και εκτός των άλλων έχει συγγράψει το βιβλίο Από το λυκαυγές στο λυκόφως - Ελληνικός κινηματογράφος 1938 - 1958