Δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης η Υπουργική Απόφαση, η οποία ορίζει τη δημιουργία, συγκρότηση, λειτουργία και τεχνική υποστήριξη του Μητρώου Διδακτικών Βιβλίων (Μ.Δ.Β.) και της Ψηφιακής Βιβλιοθήκης Διδακτικών Βιβλίων (Ψ.Β.Δ.Β.).
Πρόκειται για τη διαδικασία παραγωγής του λεγόμενου πολλαπλού βιβλίου που είχε προαναγγείλει η Νίκη Κεραμέως από το 2020.
Τα επόμενα βήματα, σύμφωνα με το υπουργείο Παιδείας, είναι «η συγκρότηση Επιτροπής Κοστολόγησης, η έκδοση πρόσκλησης εκδήλωσης ενδιαφέροντος, η διαδικασία συγγραφής, στην οποία μπορούν να συμμετάσχουν φυσικά πρόσωπα, ενώσεις φυσικών προσώπων, νομικά πρόσωπα ή ενώσεις νομικών προσώπων που θα έχουν εγκριθεί από το ΙΕΠ, και η αξιολόγηση των βιβλίων προς ένταξη στο ΜΔΒ από επιστημονικές επιτροπές ανά γνωστικό αντικείμενο, με κριτήρια ποιότητας και χαρακτηριστικά επιστημονικής και παιδαγωγικής καταλληλότητας»
Μετά από αυτή τη χρονοκαθυστέρηση ένα μέρος των νέων σχολικών βιβλίων (πολλαπλό βιβλίο) θα είναι στα σχολεία, σε έντυπη μορφή, τον Σεπτέμβρη του 2025 (για το σχολικό έτος 2025-26).
Να το ξεκαθαρίσουμε ευθύς: Το σχολικό βιβλίο έχει υπάρξει αντικείμενο πολλαπλών θλιβερών πολιτικών και ιδεολογικών συγκρούσεων στην ιστορία της ελληνικής εκπαίδευσης. Το γεγονός αυτό υποδηλώνει ότι το σχολικό βιβλίο, όπως και το σχολείο, δεν είναι υπόθεση μόνο παιδαγωγικής και διδακτικής, αλλά είναι και πολιτικοϊδεολογικό και κοινωνικό διακύβευμα ύψιστης προτεραιότητας.
Τόσο τα νέα Προγράμματα Σπουδών όσο και το «πολλαπλό βιβλίο», συνδέονται με ένα νήμα με τους νόμους που έχουν ψηφιστεί τα τελευταία χρόνια για το σχολείο: Τον ψηφιακό μετασχηματισμό, την Τράπεζα Θεμάτων, τα Εργαστήρια Δεξιοτήτων, την αξιολόγηση του σχολείου και του εκπαιδευτικούς, τις εναλλακτικές μορφές αξιολόγησης του μαθητή και την «ελληνική PISA». Στην πράξη, αυτό που προωθείται είναι μια «λίστα» βιβλίων, όπου θα συνυπάρχουν από τη μια βιβλία περισσότερο σύνθετα και «πλούσια», και από την άλλη βιβλία με στοιχειώδεις γνώσεις πάνω σε κάθε αντικείμενο. Με βάση αυτή τη «λίστα», οι εκπαιδευτικοί θα κληθούν ουσιαστικά να κατατάξουν τους μαθητές. Και αντί τελικά για την ουσιαστική άνοδο του μορφωτικού επιπέδου του συνόλου των μαθητών, να προσαρμόσουν το μάθημα στο επίπεδο κάθε τάξης, συντηρώντας, αναπαράγοντας και εντείνοντας τις μορφωτικές ανισότητες.
Παράλληλα, ουσιαστικά και τυπικά, όπως σωστά επισημαίνει ο καθηγητής Παιδαγωγικής Γιώργος Μαυρογιώργος, το μοναδικό σχολικό βιβλίο, βέβαια, αντικαθίσταται, πάλι από ένα! Μιλάμε για την «πολλαπλή ηχώ» της ίδιας άποψης, διαμεσολαβημένης με άλλα λόγια και άλλα διδακτικά σχεδιαγράμματα. Μόνο που βαφτίζεται «πολλαπλό», όχι γιατί είναι εργαλείο πολλαπλών χρήσεων ή πολλαπλών αναγνώσεων, αλλά επειδή θα παρέχεται η δυνατότητα επιλογής ενός σχολικού εγχειριδίου ανάμεσα από περισσότερα(πέντε;) εγκεκριμένα. Το μόνο «νέο» δεδομένο είναι ότι «επιτρέπεται»(!) η συνδυασμένη χρήση και άλλων εγκεκριμένων ψηφιακών βιβλίων.
Αθέατες όψεις
Με τη φορεσιά του «μοντέρνου» και του «ψηφιακού εκσυγχρονισμού», μέσα από τη λεγόμενη «αυτονομία», προωθούνται μια σειρά από αλλαγές στο σώμα της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Μια βασική στόχευση, στο πλαίσιο αυτό, είναι η διάλυση του ενιαίου αναλυτικού προγράμματος σπουδών με τη θέσπιση του «πολλαπλού βιβλίου», φορτώνοντας την ευθύνη της επιλογής στους εκπαιδευτικούς.
Τα σχολικά βιβλία έχουν μπει στο στόχαστρο της κυβέρνησης και του ΥΠΑΙΘ, με διπλό τρόπο και ως προς το περιεχόμενο (προγράμματα σπουδών) και ως προς την έκδοση και διανομή τους. Αφορούν σε έναν ακόμα ζωτικό χώρο για την επιχειρηματική διείσδυση ιδιωτών και την αποκόμιση μεγάλων κερδών, καθώς περίπου 1,5 εκατομμύρια μαθητές και εκπαιδευτικοί εμπλέκονται με αυτά.
Είναι φανερό ότι η εισαγωγή του θεσμού του πολλαπλού βιβλίου στην πραγματικότητα έρχεται να χτυπήσει τον ενιαίο χαρακτήρα των αναλυτικών προγραμμάτων, ενώ την ίδια ώρα έρχεται να ανοίξει πεδίο μεγάλων κερδών για τους ιδιωτικούς φορείς.
Η θεσμοθέτηση του «πολλαπλού βιβλίου» είχε συζητηθεί στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής πολιτικής ξανά στα τέλη της δεκαετίας του ‘90 και ξανά δέκα χρόνια μετά, την περίοδο 2010-2011. Την περίοδο εκείνη η Αννα Διαμαντοπούλου και η τότε κυβέρνηση κατάργησε τον Οργανισμό Εκδόσεων Διδακτικών Βιβλίων (ΟΕΔΒ) και τον αντικατέστησε από τον φορέα ιδιωτικού δικαίου με την επωνυμία Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών & Εκδόσεων (ΙΤΥΕ) – Διόφαντος. Μια από τις κύριες αρμοδιότητές του από την ίδρυσή του ήταν το λεγόμενο «ψηφιακό σχολείο», στο πλαίσιο του οποίου προωθούνται τα ηλεκτρονικά βιβλία. Ο στόχος ήταν η κατάργηση της διανομής βιβλίων και η χρήση του ηλεκτρονικού βιβλίου. Ωστόσο, οι πολιτικές ανακατατάξεις και οι αντιδράσεις έβαλαν τα σχέδια αυτά στο συρτάρι.
Τώρα, η υπουργός Παιδείας Νίκη Κεραμέως, με όχημα τις διακηρύξεις για την «κατάργηση του μονοπωλίου του ενός και μοναδικού σχολικού εγχειριδίου», επιδιώκει να δώσει «σάρκα και οστά», στο ανεκπλήρωτο σχέδιο της Άννας Διαμαντοπούλου, που, για να είμαστε δίκαιοι, ήταν πιο μπροστά από την εποχή της, στην προώθηση των πιο νεοφιλελεύθερων σχεδίων στην εκπαίδευση.
Πέρα από τους ποικίλους άλλους κινδύνους, ενεδρεύει ο κίνδυνος της πλήρους εξάρτησης της εκπαιδευτικής διαδικασίας από ψηφιακό υλικό. Είναι, όντως, σημαντική υπόθεση το σχολικό βιβλίο και η χρήση του στο σχολείο από εκπαιδευτικούς και μαθητές/τριες, αν λάβουμε υπόψη ότι, για πολλούς μαθητές/τριες από μη προνομιούχα κοινωνικά στρώματα, τα σχολικά βιβλία είναι τα κύρια, αν όχι τα μοναδικά έντυπα κείμενα με τα οποία έρχονται σε επαφή. Από αυτή την άποψη, η πολυδιαφημιζόμενη πολλαπλότητα και η «απομάκρυνση από τη «βιβλιοκεντρική» προσέγγιση προς τη γνώση που είναι ψηφιακή με πολλαπλές πηγές», δεν αποκλείεται να δημιουργεί νέα εμπόδια σε μαθητές/τριες που δεν έχουν τις υλικές, τις κοινωνικές και πολιτισμικές προϋποθέσεις για να ανταποκριθούν με επάρκεια στο «Νέο Σχολείο».
