Της Γιώτας Ιωαννίδου
Την ημέρα της πανεργατικής απεργίας, στις 8 Μάρτη, που ένα ανθρώπινο ποτάμι καταδίκαζε το έγκλημα των Τεμπών ολούθε, σύμβουλος εκπαίδευσης της περιοχής Ηρακλείου Κρήτης αξιολογούσε νεοδιόριστη συνάδελφο στον ερημικό χώρο του σχολείου, χρησιμοποιώντας το κείμενο του Άντον Τσέχοφ: «Ένας αριθμός». Πρόκειται για ένα σύντομο αφήγημα, όπου «ένας αριθμός», η δασκάλα δεσποινίς Ιουλία, άβουλη και υποταγμένη, αποδέχεται την προφανή οικονομική της καταλήστευση από το αφεντικό, αδιαμαρτύρητα και ευχαριστώντας.
Πόσες φορές, αλήθεια, δεν συναντάμε τη φράση «εγώ κοιτάω τη δουλειά μου» από τις Ιουλίες της εποχής μας; Άλλοθι υπακοής σε κάθε εξουσία που αφήνεται ανεμπόδιστα αυτή να ορίζει τι είναι δουλειά και γι’αυτό να την εξαχρειώνει στα μέτρα της αγοράς. Γιατί πώς να διδάξεις αυτοπεποίθηση, αγώνα και αυτοσεβασμό μέσα από το αφήγημα του Τσέχοφ, όταν μια τέτοια ημέρα δεν πνίγεσαι και δεν κατεβαίνεις στο δρόμο να φωνάξεις για δικαιοσύνη; Πώς ο γιατρός τιμά την έννοια της υγείας, όταν δεν ορθώνει ανάστημα στην ιδιωτικοποίησή της; Πώς ο μηχανικός «κοιτάει τη δουλειά του», όταν τα κτίσματά του καταρρέουν παίρνοντας μαζί τους τη ζωή εκατοντάδων ανθρώπων; Όταν η δουλειά έχει γίνει σύγχρονη δουλεία, ταφόπλακα κάθε ανθρώπινης δημιουργικότητας στον βωμό του κέρδους; Συμβάσεις υποταγής και αποξένωσης υπογράφει αυτή η φράση. Και τότε έρχονται τα «Τέμπη»…
Η αστική εξουσία καθορίζει καθημερινά, αθόρυβα, μια ανυπόφορη ρεαλιστικότητα, ένα ατέρμονο «δεν γίνεται αλλιώς» και μικραίνει το μπόι των ανθρώπων στο έδαφος άπειρων συμβατικοτήτων, εκβιαστικών και «οικειοθελών» ταυτόχρονα συμβιβασμών. «Δεν μπορώ να αντιδράσω τώρα … όταν διοριστώ», «ας δείξω ότι δέχομαι τον εκβιασμό της αξιολόγησης και όταν μονιμοποιηθώ…», «όταν ορθοποδήσω οικονομικά, θα μπορώ να απεργήσω…». Ένα διαρκές «όταν» αναβάλλει στο «ποτέ» καθετί που έπρεπε να γίνει σήμερα. Κι έτσι γινόμαστε όλοι ένας αριθμός. Το νούμερο οκτώ στην εργοστασιακή αλυσίδα παραγωγής, ο τετραμηνίτης, ο αριθμός των προσόντων, ο αριθμός στη λίστα προσλήψεων, αριθμός τηλεθέασης μιας ζωής που δεν μας ανήκει. Βαθμός αξιολόγησης εκπαιδευτικού πέντε-άριστα, στη συνέπεια εκτέλεσης των υπαλληλικών υποχρεώσεων και των κρατικών εντολών. Νεκροί πενήντα επτά…
Ζούμε την «εγκαθίδρυση μιας εποχής ενός παράξενου σχετικισμού», γράφει ο Κάρελ Κοσίκ στο βιβλίο του Διαλεκτική. Αλήθεια, Πράξη. Τα όρια ανάμεσα στην αλήθεια και το ψέμα, το καλό και το κακό, την ουσία και τη σκοπιμότητα, ανακατεύονται χωρίς διακρίσεις σε ένα νεφελώδες ημίφως. Οι απεργοσπάστες μιλούν δήθεν με κείμενα εξεγερμένων ποιητών και ο φασισμός δανείζεται ολίγον από σοσιαλιστική ορολογία. Αυτοί που μιλούν στο όνομα του δημόσιου συμφέροντος έχουν προ πολλού ξεπουλήσει κάθε κοινωνικό αγαθό. Οι επιστήμονες συσκοτίζουν αντί να φωτίζουν τα φαινόμενα… Έτσι. όλα μπερδεύονται. Όλα μοιάζουν ανάξια. αφού έχουν απολέσει το νόημά τους. Τέλμα. Το καλύτερο έδαφος για ένα σύστημα καθολικής χειραγώγησης, ώστε η αδιαφορία και η απάθεια να διαμορφώνουν ένα καθημερινό περιβάλλον, όπου οι άνθρωποι μετατρέπονται σε άβουλη, μνησίκακη μάζα που ενεργεί χωρίς συνείδηση και κοινωνική ευαισθησία. Τότε η πράξη αποσπάται από τη συνείδηση και δεν αναγνωρίζει τον λόγο. Όταν δεν υπάρχει σύνδεση λόγου και πράξης, οι λέξεις μετατρέπονται σε κενούς ήχους, χάνουν τη δύναμή τους να καλούν και να προκαλούν. Γίνονται «λόγια του αέρα». Οι λογοτέχνες και οι ποιητές δεν μπορούν να συγκινήσουν και να κινητοποιήσουν με τα έργα τους, γιατί αναλύονται με πράξεις που τους ακυρώνουν. Και φυλακίζουν τα νοήματά τους στην ανημπόρια. Γίνονται άθροισμα εύηχων λέξεων με ματαιωμένο εξαρχής περιεχόμενο. Τότε το έγκλημα των Τεμπών βαφτίζεται θυσία…
Υπάρχει όμως και δυναμώνει, από την αντίπερα όχθη, ένα ανθρώπινο νεανικό ποτάμι οργής που αναζητά τις αιτίες. Εδώ, στους δρόμους του Παρισιού, στους απεργούς του Λος Άντζελες. Μια εξαιρετική ιστορική στιγμή που η κρίση αποκαλύπτει τον ζόφο που κρύβεται κάτω από τη βιτρίνα της καπιταλιστικής ανάπτυξης και των αγοραίων αξιών της. Τότε ο χρόνος, ο προβοκάτορας της σταθερότητας, φέρνει στην επιφάνεια τη δυνατότητα εκτός από την αποσύνθεση, την ανοχή και τη δειλία που γεννά η σήψη, να ανοίξουμε δρόμο ως ανθρωπότητα προς έναν άλλο κόσμο και καιρό, που θα συναντηθούν η ομορφιά των λέξεων και η δικαιοσύνη των πράξεων.
