Τάσος Τσακίρογλου - efsyn.gr
«Στο σχολείο κατασκευάζονται άνθρωποι. Η διαδικασία κατασκευής ανθρώπων λέγεται εκπαίδευση. Το εργαλείο με το οποίο κατασκευάζονται οι άνθρωποι είναι η πληροφορία. Τα κέντρα που μεταδίδουν πληροφορίες είναι τα σχολεία [...] Ο σκοπός διαμορφώνει το εργαλείο. Δεν υπάρχει εργαλείο χωρίς σκοπό. Δεν υπάρχει πληροφορία χωρίς σκοπό».
Εδώ μέσα σε μόνο 50 λέξεις ο Ερνστ Αλεξάντερ Ράουτερ κατορθώνει να αποδομήσει το εκπαιδευτικό σύστημα του καπιταλισμού στο περίφημο βιβλίο του που έγινε διάσημο στη διάρκεια του 1968 και των φοιτητικών εξεγέρσεων «Κατασκευή υπηκόων: πώς κατασκευάζεται μια γνώμη σε ένα κεφάλι» (εκδόσεις Αιγόκερως).
Γραμμένο λίγο μετά τα περιώνυμα γεγονότα του ευρωπαϊκού ’68, το 1971, ο συγγραφέας του βιβλίου, μέλος της Δυτικογερμανικής Εξωκοινοβουλευτικής Αντιπολίτευσης (ΑΡΟ) και δίπλα στον ηγέτη της Ρούντι Ντούτσκε, ο Ράουτερ, αυτοδίδακτος δημοσιογράφος και κριτικός του γραπτού λόγου ασκεί καταλυτική κριτική στο οικοδόμημα του σχολείου και καταφέρνει να αποδείξει μέσα σε λίγες σελίδες ότι αυτό συμβάλλει αποφασιστικά στην κυριαρχία του «συστήματος». Οι ιδέες που αποκτάμε εκεί μας καθορίζουν σχεδόν για όλη μας την υπόλοιπη ζωή και μαζί με την οικογένεια και τον στρατό αποτελούν τους βασικούς πυλώνες ενός μηχανισμού αλλοτρίωσης.
«Οι κυρίαρχοι δεν θα ήταν κυρίαρχοι, εάν δεν κυριαρχούσαν και στα μυαλά» μας λέει θυμίζοντας τη μαρξιστική ρήση ότι «Οι ιδέες της κυρίαρχης τάξης είναι σε κάθε περίοδο οι κυρίαρχες ιδέες, δηλαδή η τάξη που αποτελεί την κυρίαρχη υλική δύναμη της κοινωνίας είναι ταυτόχρονα η κυρίαρχη πνευματική της δύναμη».
Λίγο παρακάτω μας λέει ότι «η πληροφόρησή μας είναι ανεπαρκής όταν δεν συνδέει τη διδασκόμενη ύλη με τα συμφέροντά μας». Εδώ μας ξεκαθαρίζει ότι κάθε γνώση συνδέεται με ορισμένα συμφέροντα και συνεπώς χρέος ενός πραγματικού σχολείου θα ήταν να μας διευκρινίζει με τίνος τα συμφέροντα συνδέεται η γνώση που μεταδίδει το αστικό σχολείο. Η υπακοή, η υποταγή στην αυθεντία του δασκάλου, η μη δυνατότητα αμφισβήτησης και ο ανταγωνισμός με τους υπόλοιπους μαθητές είναι τα ιδεολογήματα που περνάνε στα παιδιά σαν θέσφατα.
Σχετικά με τον μηχανισμό συγκρότησης των ιδεών μας γράφει: «Οι πληροφορίες, τις οποίες δεχόμαστε, συναρθρώνονται στο κεφάλι μας και σχηματίζουν κρίσεις και πεποιθήσεις. Οι κρίσεις και οι πεποιθήσεις είναι μέρη του μηχανισμού που κατευθύνει τις πράξεις μας». Οι περισσότερες από αυτές τις πεποιθήσεις φυσικά είναι στερεοτυπικές, επιχειρώντας να προσαρμόσουν την πραγματικότητα σε προκατασκευασμένα σχήματα. Ολόκληρη η διαδικασία της μάθησης στο πλαίσιο του αστικού σχολείου περιορίζεται στο να μαθαίνουμε να παπαγαλίζουμε έτοιμες απαντήσεις, αντί να διδάσκουμε στα παιδιά πώς να μπορούν να διαμορφώνουν και να θέτουν ερωτήσεις. Ενα άλλο μέσο που χρησιμοποιείται είναι η καλλιέργεια της εντύπωσης πως η ιεραρχία αποτελεί μια φυσική τάξη πραγμάτων. Το σχολείο απαρτίζεται από τον διευθυντή, τους δασκάλους και μια αδιαφοροποίητη μάζα, τους μαθητές. Αρα, οι μαθητές οφείλουν να υπακούν τον διευθυντή και τους δασκάλους, αδιαμαρτύρητα. Μια δημοκρατική λειτουργία του σχολείου, όπου οι μαθητές θα έχουν έστω κάποιο λόγο, είναι ξένη και εχθρική. Οι μικροί μαθητές μαθαίνουν ότι οι υπόλοιποι συμμαθητές τους είναι εχθροί, τους οποίους πρέπει να «νικήσουν», εάν πρόκειται να μπορέσουν να μπουν στο πανεπιστήμιο και να «προκόψουν». Δηλαδή, «ο θάνατός σου, η ζωή μου»!
Ο Ράουτερ κλείνει το βιβλίο του με τα εξής λόγια: «Αν δεν αντισταθούμε στο πνεύμα των σχολείων, των εφημερίδων, του ραδιοφώνου και της τηλεόρασης, τότε οι σκέψεις μας θα εξακολουθήσουν να είναι εχθροί μας!».
