Στις λίγες ημέρες που έχουν μεσολαβήσει από τη γνωστοποίηση της πρόθεσης του Υπουργείου για την πραγματοποίηση 11.700 διορισμών μόνιμων εκπαιδευτικών γενικής παιδείας, έχουν υπάρξει αρκετές δηλώσεις, δημόσια σχόλια, δημοσιεύματα και ανακοινώσεις γι’ αυτό το θέμα. Στο «Σελιδοδείκτη» έχει ήδη αναρτηθεί ένα άρθρο εμπεριστατωμένης ανάλυσης,¹ αλλά αξίζει να σχολιαστούν κάποιες πλευρές που προκύπτουν από τη σχετική δημόσια συζήτηση.

Ένα πρώτο σημείο αφορά το γενικό χαρακτήρα και το εύρος της συγκεκριμένης αναγγελίας. Η υπουργός, κυβερνητικοί παράγοντες, ο ίδιος ο πρωθυπουργός με twitter του, στήνουν ένα πανηγυρικό κλίμα και μεγαλοποιούν τη σημασία της απόφασης. Την παρουσιάζουν σαν μέτρο-σταθμό, δείγμα υπέρτατων θετικών αλλαγών και εκπλήρωση βασικών δεσμεύσεων. Φίλα προσκείμενα ΜΜΕ περιορίζονται στο να χαρακτηρίσουν το μέτρο ως θετικό, χωρίς να δείχνουν καμία κριτική διάθεση, ενώ η ΔΑΚΕ Καθηγητών ΔΕ δήλωσε «δικαιωμένη», διότι οι εξαγγελθέντες διορισμοί θα πραγματοποιηθούν σε μια δόση.

Εδώ λοιπόν εμφανίζονται πολιτικές διαφοροποιήσεις ως προς το εάν (και με πόση έμφαση) συγκρίνονται οι 11.700 διορισμοί με τις πραγματικές ανάγκες σε διορισμούς και ως προς την προβολή των κραυγαλέων προβλημάτων της ελληνικής εκπαίδευσης, που γιγαντώθηκαν από την πολιτική αυτής και προηγούμενων κυβερνήσεων. Οι εξαγγελθέντες διορισμοί είναι σταγόνα στον ωκεανό σε σχέση με τις ανάγκες, αλλά οι φιλοκυβερνητικές τοποθετήσεις δεν στέκονται καθόλου σε αυτό, ούτε διατυπώνονται σαφείς δεσμεύσεις για μόνιμους διορισμούς στο μέλλον. Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ από την άλλη μεριά, δια στόματος Γαβρόγλου, δηλώνει «εμείς δεν θα είμαστε αντίθετοι στους διορισμούς» και κριτικάρει τη κυβέρνηση, αλλά «βγάζει λάδι» τα πεπραγμένα των δικών του κυβερνητικών θητειών.

Αν αφήσουμε προς στιγμήν στην άκρη τα νούμερα, που συχνά κυριαρχούν στη σκέψη και τη ζωή μας, τι εμφανίζεται μπροστά μας; Οι «συνηθισμένοι» άνθρωποι, αυτοί που δεν σκέφτονται τεχνοκρατικά και με βάση το κέρδος, θεωρούν βασικό και μάλιστα αυτονόητο κοινωνικό καθήκον την προσφορά δωρεάν παιδείας, που θα προάγει τη γνώση και την ευρύτερη μόρφωση. Αντιθέτως, τι βλέπουμε; Δεν έχουν γίνει διορισμοί εδώ και 12 χρόνια, παρόλο δεν έχει μεσολαβήσει ούτε πόλεμος ούτε φυσική καταστροφή τεραστίου μεγέθους. Και, σα να μη φτάνει αυτό, έχουμε την υπουργό να εμφανίζεται περιχαρής και να μοιράζει χαμόγελα στις κάμερες, επειδή εδέησε να κάνει το στοιχειώδες, δηλαδή διορισμούς. Αυτό το σκηνικό δεν ταιριάζει απόλυτα σε ένα οικονομικό και πολιτικό σύστημα που είναι βάρος, βραχνάς και όνειδος, κοντολογίς σε ένα σύστημα για πέταμα;

Από κυβερνητικά χείλη, και αυτό είναι το δεύτερο σημείο που θα σταθούμε, διακηρύσσεται ότι αυτοί οι διορισμοί γίνονται κατορθωτοί μετά από σημαντικό αγώνα και άοκνες προσπάθειες της κυβέρνησης. Στην υπουργική δήλωση επισημάνθηκε ιδιαιτέρως η «άριστη συνεργασία με το Υπουργείο Εσωτερικών και Οικονομικών», μια αναφορά που συσχετίζει τους διορισμούς με την εξασφάλιση των αναγκαίων πόρων, οι οποίοι εξοικονομήθηκαν. Υπονοείται, συνεπώς, ότι η απαρέγκλιτη εφαρμογή των «σφιχτών» δημοσιονομικών, της ανάπτυξης μέσω της ενίσχυσης των επενδύσεων (δηλαδή του κεφαλαίου) και του σεβασμού των διεθνών υποδείξεων εξαργυρώνεται με θετικά αποτελέσματα, όπως οι συγκεκριμένοι διορισμοί.

Η αξιωματική αντιπολίτευση με δηλώσεις στελεχών της (Φίλης, Γαβρόγλου, Τζούφη) υποστήριξε ότι η ΝΔ πραγματοποιεί διορισμούς, οι οποίοι είχαν δρομολογηθεί από το ΣΥΡΙΖΑ και αξιοποιεί χρήματα που αυτός είχε βρει, οπότε, με αυτά τα δεδομένα, τους εκτελεί και με σοβαρή χρονική καθυστέρηση. Πριν την ανακοίνωση για τους διορισμούς, είχαν προηγηθεί επερωτήσεις βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ για τα κενά ειδικής αγωγής στον Πειραιά και για τις προσλήψεις, που ο Τσίπρας είχε ζητήσει να είναι 15.000.

Η αλήθεια, δυστυχώς για το ΣΥΡΙΖΑ, είναι ότι αυτή η επιχειρηματολογία έρχεται «κατόπιν εορτής». Όσο κυβερνούσε, δεν έκανε ηθελημένα κανένα μόνιμο διορισμό εκπαιδευτικού, αφού προσλήφθηκαν με μόνιμη σχέση μόνο οι επιστρέφοντες από την διαθεσιμότητα, οι παλαιότεροι επιτυχόντες του ΑΣΕΠ και οι δικαιωμένοι από δικαστικές αποφάσεις. Σεβάστηκε απόλυτα τα συμπεφωνημένα στο 3^ο Μνημόνιο, που υπέγραψε παρά το δημοψήφισμα, και όσα ζητούσαν οι «θεσμοί». Οι υπουργοί του ακολούθησαν για τους διορισμούς εκπαιδευτικών το δρόμο των προκατόχων τους Λοβέρδου, Μπαλτά και Κουράκη, με διαδοχικές ανεκπλήρωτες υποσχέσεις και χρονοδιαγράμματα. Οι δρομολογημένοι διορισμοί (10.500 γενικής παιδείας ως το 2022 και 4.500 ειδικής αγωγής ως το 2020), στους οποίους αναφέρεται, εξαγγέλθηκαν το 2018 αλλά ξεκίνησαν κάποιες διαδικασίες μόνο ενόψει των εκλογών του 2019, προεκλογικά. Η αντιπαράθεση λοιπόν είναι για το ποιος θα κερδίσει τις εντυπώσεις, με τη ΝΔ όμως να έχει το πλεονέκτημα, αφού είναι αυτή που «προχωρά» τους διορισμούς.

Κατά τη γνώμη μας, το πιο σημαντικό είναι ότι αυτές οι αντιπαραθέσεις δέχονται σαν απαράβατους κανόνες τις βασικές αρχές της ακολουθούμενης οικονομικής πολιτικής και τελικά, παρά τους φραστικούς ελιγμούς, την επίθεση ενάντια στο κόσμο της εργασίας. Υποτίθεται ότι δεν υπάρχουν αρκετά χρήματα για μαζικούς διορισμούς, όμως μέσα στην πανδημία διοχετεύεται πακτωλός χρημάτων προς το κεφάλαιο. Η κυβέρνηση δωρίζει εκατοντάδες εκατομμύρια σε μεγάλες επιχειρήσεις και ΜΜΕ (τράπεζες, Aegean, Fraport, τουριστικές επιχειρήσεις κ.λπ.) και υποστηρίζει παραμύθια που δεν θα πίστευαν ούτε μικρά παιδιά, όπως ότι μέσω αυτών θα έχουμε αυξήσεις στους μισθούς.² Τα δημοσιονομικά μέτρα ενίσχυσης για τις επιχειρήσεις (επιστρεπτέα προκαταβολή, αποζημιώσεις ειδικού σκοπού, κάλυψη ασφαλιστικών εισφορών και τόκων δανείων, ειδικά προγράμματα) ανέρχονται σε 40 δις ευρώ για τη διετία 2020-21, ενώ προχωρά και νομοσχέδιο για την «Ανάπτυξη» με νέα καθεστώτα ενισχύσεων. Οι οικονομικές προτάσεις του ΣΥΡΙΖΑ, από την άλλη μεριά, περιέχουν ανέξοδες υποσχέσεις για τους εργάτες, ενθαρρύνσεις στις επιχειρήσεις και μέτρα διασφάλισης του καθεστώτος («κοινωνική ειρήνη»).

Κατά τα άλλα, μας λένε ότι πρέπει να είμαστε χαρούμενοι που θα γίνουν οι 11.700 διορισμοί και να αρκεστούμε σε αυτούς!

Μία τρίτη, πολύ σημαντική κατά τη γνώμη μας, πλευρά είναι η άμεση συσχέτιση των διορισμών με αυτό που η υπουργός αποκαλεί «αναβάθμιση» της εκπαίδευσης. Είναι προφανές ότι σημαντικό ρόλο για την ανακοίνωση των διορισμών έπαιξαν οι αγώνες του εκπαιδευτικού κινήματος και η αυξανόμενη κοινωνική δυσαρέσκεια για τα θέματα παιδείας. Η αστική τάξη όμως κινείται βάσει καθορισμένης στρατηγικής και έτσι, στη δήλωση-ανακοίνωση των διορισμών, η υπουργός εμφάνισε την τριπλέτα διορισμοί-επιμόρφωση-αξιολόγηση σαν ενιαίο σύνολο και σαν μέσο προώθησης της λογικής των διεθνών οργανισμών του κεφαλαίου («επένδυση» στο «ανθρώπινο κεφάλαιο»). Η ίδια ενιαία αντιμετώπιση είναι εμφανής και στις δηλώσεις Κόπτση (ΓΓ του υπουργείου), άρα υπάρχει στόχευση αξιοποίησης των διορισμών σαν μοχλό αντιδραστικών αλλαγών («Η Παιδεία αλλάζει», λένε).

Υπάρχουν αρκετά διεθνή παραδείγματα χρήσης των διορισμών σαν μέσο αντιδραστικού μετασχηματισμού της εκπαίδευσης, με πολυσυζητημένο παράδειγμα αυτό της μεταρρύθμισης «Καλό Σχολείο» του «κεντροαριστερού» Ρέντσι το 2015. Το σχέδιο, που είχε προκαλέσει μαζικές αντιδράσεις και διαδηλώσεις καθηγητών, μαθητών και φοιτητών στην Ιταλία, έθετε ως όρο για την μονιμοποίηση 100.000 αναπληρωτών εκπαιδευτικών την αποδοχή της σχολικής «αυτονομίας» και της αξιολόγησης, με απεριόριστο δικαίωμα των διευθυντών στην επιλογή προσωπικού.

Στην περίπτωση των «δικών μας» διορισμών, επιδιώκεται να επικρατήσουν οι αντιδραστικές αλλαγές «στην πράξη» και θα αξιοποιηθούν σ’ αυτή τη κατεύθυνση και οι ειδικές συνθήκες για τους νεοδιόριστους. Τα χαμόγελα πάνε στην άκρη και ξεπροβάλλει ο πολιτικός κυνισμός και οι εκβιασμοί. Η πρόσληψή τους έγινε «αξιολογικά» με προσοντολόγιο και, σύμφωνα με το νομοσχέδιο Κεραμέως, μετά τον διορισμό έρχεται και η αξιολόγηση από διευθυντή, σύμβουλο και μέντορα, που πρέπει να κρίνουν ως ικανοποιητικό το έργο τους για να επέλθει μονιμοποίηση. Είμαστε συνεπώς σε μια κατάσταση, όπου δεν αρκεί η πάλη για κάποιους διορισμούς, αλλά ο συνδυασμός του σχετικού αγώνα με αυτόν ενάντια στην αντιδραστική ανασυγκρότηση του σχολείου, και ιδιαιτέρως των εργασιακών σχέσεων σε αυτό.

Αυτή η παράμετρος συσκοτίζεται στη σχετική δημόσια συζήτηση από αρκετές πολιτικές δυνάμεις και αρθρογράφους. Ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ έτσι κι αλλιώς δεν χρειάζεται να αναφερθεί σε αυτά, άλλωστε το «προσοντολόγιο» ψηφίστηκε επί ημερών του. Ένα σύντομο σχόλιο του Γραφείου Τύπου της ΚΕ του ΚΚΕ (6/7/21) για τις εξαγγελίες δεν διακρίνει αυτή την πλευρά και περιορίζεται στην κατεπείγον του «να καλυφθούν όλες οι εκπαιδευτικές ανάγκες». Η ανακοίνωση της ΑΣΕ-ΠΑΜΕ (9/7) ζητά κάλυψη όλων των αναγκών με μόνιμους διορισμούς, μονιμοποίηση των αναπληρωτών και, πάντως, καλεί σε πάλη κατά του νομοσχεδίου Κεραμέως.

Κάποιες πλευρές, εξάλλου, ρίχνουν το βάρος στα θέματα κατανομής των διορισμών. Αυτή η συζήτηση αντανακλά τις τεράστιες ελλείψεις εκπαιδευτικών σε πολλές περιοχές της χώρας και τα προβλήματα εκπαιδευτικών κλάδων που πλήττονται. Όμως, πολλές φορές παρακάμπτει βασικά επίδικα της περιόδου και το ζήτημα των ποιοτικών αλλαγών στην εκπαίδευση, ενώ τα θέματα κατανομής είναι «ανοικτά» για πολιτική εκμετάλλευση από το Υπουργείο και διάφορες πολιτικές δυνάμεις.

Όπως προκύπτει από δηλώσεις και δημοσιεύματα, οι διορισμοί θα χρησιμοποιηθούν ως μέσο κατευνασμού των εκπαιδευτικών για τα χρόνια προβλήματα και, πιθανότατα, δίοδος «εποικοδομητικής» επικοινωνίας με τις συνδικαλιστικές οργανώσεις, σε μια στιγμή που το νομοσχέδιο Κεραμέως συναντά αντιδράσεις και σφοδρές αντιρρήσεις. Εντούτοις, το υπουργείο κινείται στην ίδια αταλάντευτη γραμμή: η υπουργός συναντήθηκε στις 2/7 με το νέο ΓΓ του ΟΟΣΑ Matthias Cormann και συζήτησαν τα κεντρικά θέματα γραμμής (ήπιες-ψηφιακές δεξιότητες, αυτονομία, διεθνοποίηση του εκπαιδευτικού συστήματος κ.λπ.), ενώ γνωστοποιήθηκε η εκπόνηση νομοσχεδίου του υπουργείου Εργασίας για τον «εκσυγχρονισμό» του ΟΑΕΔ, που βεβαίως θα έχει άμεσες επιπτώσεις στα ζητήματα κατάρτισης. Ετοιμάζουν ένα σχολείο-ζούγκλα, ήδη από το Σεπτέμβρη θα εκτυλιχθούν οι άγριες επιδιώξεις τους, και το εκπαιδευτικό κίνημα καλείται να αντιπαρατεθεί αποφασιστικά και σχεδιασμένα, με κατάλληλες μορφές συντονισμού και πάλης, με ταξικό πολιτικό προσανατολισμό.