Τα μαγαζιά αφορολόγητων ειδών ή «duty free» ξεκίνησαν το 1960 στο αεροδρόμιο Σάνον της Ιρλανδίας. Όλα ξεκίνησαν από το γεγονός ότι οι τερματικοί σταθμοί των αεροδρομίων αποτελούν εδάφη, που δεν ανήκουν στην κτήση κάποιας συγκεκριμένης χώρας, και επομένως το φορολογικό δίκαιο δεν εφαρμόζεται.
Στην Ελλάδα, η πορεία των Καταστημάτων Αφορολογήτων Ειδών (ΚΑΕ), πιο γνωστά ως duty free, ξεκινούν τη λειτουργία τους στα τέλη της δεκαετίας του ‘70 και συγκεκριμένα το 1979. Γίνονται μόδα και τα καταστήματα που πωλούν αφορολόγητα, γνωρίζουν ημέρες δόξας, αφού όσοι ταξιδεύουν στο εξωτερικό, έχουν την ευκαιρία να αγοράσουν προϊόντα σε τιμές πολύ χαμηλότερες από αυτές που υπάρχουν στην αγορά. Τσιγάρα, αρώματα και αξεσουάρ είναι πρώτα στις προτιμήσεις των καταναλωτών.
Αρχικά τα καταστήματα που διαθέτει η εταιρεία είναι τέσσερα. Το 1995 επεκτείνει τις δραστηριότητές της στον εφοδιασμό των πλοίων, ενώ προχωρά και στην ίδρυση καταστημάτων στο εξωτερικό. Δύο χρόνια αργότερα αρχίζει και πουλάει και είδη που φορολογούνται. Το 1998 αγοράζει τα δικαιώματα πώλησης αφορολογήτων ειδών για την Ελλάδα, για τα επόμενα 50 χρόνια, ενώ την ίδια χρονιά εισάγεται και στο Χρηματιστήριο. Ένα χρόνο αργότερα καταργείται, μετά από απόφαση της Ε.Ε. η πώληση αφορολογήτων ειδών για επιβάτες που ταξιδεύουν εντός των συνόρων της Ένωσης.
Πάντως, σε μια κυριολεκτική μετάφραση του αγγλικού όρου, θα λαμβάναμε το ευφάνταστα προκλητικό: «χωρίς καθήκον» duty free.
Πώς παλεύεις τον καπιταλισμό με καπιταλισμό;
Από τον απομονωτισμό και την αποφυγή οποιασδήποτε πιθανότητας να συμβάλεις στην περαιτέρω κατρακύλα του ανθρώπινου είδους, μέχρι τη στιγμιαία εκπλήρωση της ανάγκης σου, όσο δημιουργημένη κι αν είναι… ένα τσιγάρο δρόμος, είναι.
Και άρα, καλύτερα -για σένα- το τσιγάρο να είναι αφορολόγητο!
Καλύτερα γιατί:
α. το Κράτος μας καταδυναστεύει με τους φόρους, οπότε βρίσκοντας τρόπους να μην τους πληρώσεις, ισορροπείς λίγο τη μεταξύ σας αδικία.
β. πού πάνε όλοι αυτοί οι φόροι; Αν ήξερες πού πάνε, πιθανά να δεχόσουν -ή όχι- να τους πληρώσεις. (σημ. να μάθω που πάει το χρόνια το 24% γαμ…)
γ. οι μεγάλες βιομηχανίες και πολυεθνικές δημιουργούν τα περισσότερα από τα πράγματα που χρειάζεσαι για να είσαι καλά (!), αλλά παράλληλα ευθύνονται και για τα «πάντα» και ως εκ τούτου: 1. δεν μπορείς να κάνεις τίποτα γι’ αυτό (τίποτα που να μην θεωρείται από την πλειονότητα του κοινωνικού σου συνόλου ως απλώς «τίποτα») και 2. αφού οι πολυεθνικές δημιουργούν πράγματα που χρειάζεσαι, πράγματα που δεν δημιουργούνται αλλιώς (ναι! ναι! παραδέξου το: ΔΕΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝΤΑΙ ΑΛΛΙΩΣ!!!) κάτσε στα αυγά σου και μην μιλάς, γιατί θα χάσεις και αυτά που έχεις… είχες… θα έχεις.
δ. τελικά, μήπως αυτό το αφορολόγητο τσιγάρο, είναι η ζωή σου όλη, που όταν γίνει γόπα, θα το κεράσεις (αλήθεια, πού κερνιούνται οι γόπες των αφορολόγητων τσιγάρων; Θα ήθελες να ξέρεις) στο σταχτοδοχείο.
-Ε. Καλά, και τι να κάνεις περιμένοντας το αεροπλάνο;
-ΣΤ. Μα, σόπινγκ!!! Μα αφού είναι αφορολόγητα!
-Ε. Μα, αυτά τα εδάφη: που δεν ανήκουν στην κτήση κάποιας συγκεκριμένης χώρας, και επομένως το φορολογικό δίκαιο δεν εφαρμόζεται…
-ΣΤ. Ναι!
-Ε. Πώς τα επισκέπτομαι; Είναι εδάφη… έτσι σκέτα; Τα έχει το ΤριπΑντβάιζορ;
-ΣΤ. Όχι βέβαια! Περιλαμβάνεται στην προέκταση της σκυροδεματοδομής που σε υποβαστάζει παντού, όπου κι αν είσαι!!! Εξηγούμαι:
Το μπετό
Το σκυρόδεμα είναι κονίαμα (δηλαδή μείγμα ορυκτών αδρανών, νερού, συνδετικών, τυχόν πρόσθετων), όπου για συνδετικό χρησιμοποιείται τσιμέντο.
Αν και το όνομα παραπέμπει σε μείγμα σκύρων (χαλικιών) με συνδετικά υλικά, έχει επικρατήσει να εννοεί μείγμα όπου κυριαρχούν οπτικά τα σκύρα. Σιδηροπαγές ή οπλισμένο σκυρόδεμα ονομάζεται αυτό που συνδυάζεται με χαλύβδινες ράβδους οπλισμού. Παλαιότερα χρησιμοποιείτο και ο όρος «μπετόν αρμέ» από τον αντίστοιχο γαλλικό (béton armé).
Η σύνθεση του σκυροδέματος και η αναλογία των υλικών ποικίλει και καθορίζεται από τη μελέτη σύνθεσης σκυροδέματος. Ανάλογα με τις απαιτήσεις το τσιμέντο είναι τουλάχιστον το 11% έως 17% του συνολικού βάρους ενώ το νερό το πολύ 48% έως 70% του βάρους του τσιμέντου. Το νερό δεν χάνεται από το τελικό σκυρόδεμα αλλά δεσμεύεται χημικά.
Η αύξηση της ποσότητας του νερού στο αρχικό μείγμα αυξάνει την εργασιμότητα αλλά οδηγεί σε προβλήματα όπως μειωμένη αντοχή, ρηγματώσεις, μειωμένη προστασία του οπλισμού στο οπλισμένο σκυρόδεμα και άλλα. Το μεγαλύτερο μέρος του βάρους είναι το βάρος των αδρανών. Τα αδρανή πρέπει να είναι γωνιώδη και να έχουν καλή διαβάθμιση από λεπτόκοκκα έως πιο χονδρόκοκκα. Στο σκυρόδεμα μπορούν να προστεθούν χημικές ενώσεις που μεταβάλουν ιδιότητές του όπως τον χρόνο πήξης, την ευκολία ροής και άλλες.
Μεταξύ των πρωταγωνιστών στην εισαγωγή, διάδοση και επικράτηση του σιδηρού σκυροκονιάματος ξεχωρίζει ο Hλίας Aγγελόπουλος. Αυτός ήταν ο μηχανικός που το έφερε στην Ελλάδα και το εφάρμοσε με απόλυτη επιτυχία. Έφτιαξε με τσιμέντο και σίδερο πρώτα δυο γέφυρες στον Κηφισό το 1902. O ίδιος, όμως, ήταν και ο πρώτος που κατασκεύασε την πρώτη τσιμεντένια πολυκατοικία, πέντε χρόνια αργότερα στην Αθήνα. H «οικία Aφεντούλη» σηματοδοτεί την έναρξη της τσιμεντοποίησης της Aθήνας. Αν και τσιμέντο στην πρωτεύουσα χρησιμοποιείται για πρώτη φορά γύρω στο 1890 σε δάπεδα στάβλων της Σχολής Eυελπίδων, το μπετόν αρμέ θα αρχίσει να εξαπλώνεται από την οδό Σταδίου και την Πλατεία Κολοκοτρώνη, καθώς τελειώνει το 1907.
Θα χρειαστούν, όμως, άλλα δώδεκα χρόνια για ν ανεγερθεί η πρώτη επταώροφη πολυκατοικία στο Σύνταγμα κι αμέσως μετά η κατασκευή πολυώροφων κατοικιών. Καταρχήν για ενοικίαση και μάλιστα στους ξένους κι όχι λύση του οξύτατου στεγαστικού.
Το τσιμέντο, όπως το ξέρουμε σήμερα και πρώτη ύλη για την παραγωγή του μπετόν αρμέ, εφευρέθηκε το 1824 από τον Βρετανό Τζόζεφ Άσπντιν. Σαράντα χρόνια αργότερα ο δυτικός κόσμος καλωσόριζε το οπλισμένο σκυρόδεμα, χάρη στην επινοητικότητα ενός Γάλλου, του Φρανσουά Κοϊνιέ. Αλλά το μπετόν αρμέ είναι κατ’ εξοχήν υλικό του 20ού αιώνα. H πολυκατοικία του Ογκούστ Περέ στην οδό Φράνκλιν, στο Παρίσι, κατασκευασμένη το 1903 από οπλισμένο σκυρόδεμα δίνει το μέγεθος των δυνατοτήτων του νέου υλικού που επιτρέπει στους αρχιτέκτονες και στους μηχανικούς να διαχειριστούν διαφορετικά τις επιφάνειες. H πολυκατοικία του Περέ έρχεται σε μία εποχή που το Παρίσι ήταν γεμάτο από κτίρια με βαρυφορτωμένες προσόψεις και κατακερματισμένες εσωτερικές επιφάνειες. Με το μπετόν αρμέ η οπτική για το πώς μπορεί να είναι ένα αστικό διαμέρισμα αλλάζει, οι μεγάλοι, ανοιχτοί χώροι κερδίζουν έδαφος, ο μοντερνισμός χτυπάει την πόρτα της ιστορίας. Πολύ σύντομα, στα χρόνια του Λε Κορμπιζιέ το οπλισμένο σκυρόδεμα γίνεται συνώνυμο του μοντερνισμού.
Το μπετόν ενσαρκώνει την καπιταλιστική λογική. Είναι η συγκεκριμένη (λογοπαιγνιακά θα λέγαμε συμπαγής=concrete που είναι η λέξη για το μπετό σε γαλλικά, αγγλικά) πλευρά της αφαίρεσης της αγοράς. Όπως κι εκείνη, ακυρώνει όλες τις διαφορές και είναι σχεδόν πάντα το ίδιο. Έτσι και το μπετό: παράγεται βιομηχανικά και σε τεράστιες ποσότητες, με καταστροφικές οικολογικές και υγειονομικές συνέπειες, έχει επεκτείνει την επιρροή του σε ολόκληρο τον κόσμο δολοφονώντας την παραδοσιακή αρχιτεκτονική και ομογενοποιώντας όλους τους τόπους με την ύπαρξή του. Μονοτονία υλικού, μονοτονία κατασκευών που καλουπώνονται κατά συρροή σύμφωνα με λίγα ομοιογενή μοντέλα, με ιδιαίτερα περιορισμένη διάρκεια ζωής (σε αντίθεση με την κοινή περί του μπετού αίσθηση), όλα σύμφωνα με την επικράτηση μιας προγραμματισμένης απαξίωσης. Μετατρέποντας οριστικά την κατοικία σε εμπόρευμα, το υλικό συμβάλλει στη δημιουργία ενός κόσμου όπου δεν μπορούμε να βρούμε τον εαυτό μας.
Εξού και θα χρειαστεί να φέρουμε, να εισάγουμε δηλαδή μπετο-ανθρώπους: προσωπικό δηλαδή, για να υπάρξει-κατοικήσει στις νέες νεόδμητες κατασκευές που θα αποτελέσουν -επί παραδείγματι- την αθηναϊκή ριβιέρα, με τη διακριτική και ευφάνταστη ονομασία «Δε Ελληνικόν»: «Ο σχεδιασμός της ανάπλασης του αεροδρομίου του Ελληνικού (THE ELLINIKON) προβλέπει τη δημιουργία πολυτελών ξενοδοχειακών μονάδων, καζίνο και τουριστικών υποδομών με σκοπό τη προσέλκυση επενδυτικού, τουριστικού ενδιαφέροντος. Υπολογίζεται πως περίπου 10 δις ευρώ θα επενδυθούν για την ανάπλαση του Ελληνικού και της Αθηναϊκής Ριβιέρας τα επόμενα χρόνια…» (από τη βικιπαίδεια, όπως και τα περισσότερα σε αυτό το κείμενο). Φυσικά, πριν έρθουν ονομαζόμενοι/ες Ριβεριώτες/ισσες (η Ριβιέρα είναι ιταλική λέξη που σημαίνει «ακτογραμμή» και προέρχεται από το λατινικό ripa=ρυάκι, ρεύμα και ποτάμι και αρχικά χρησιμοποιήθηκε για την ακτή της Λιγυρίας), θα εισάγουμε εργατικά χέρια -ίσως και πόδια– για να κατασκευάσουν Δε Ελληνικόν, απ’ ότι -με χαρά αναφέρουν επιχειρηματικά αφιλοκερδή άρθρα- σε -αδιαμφησβήτητα ουδέτερες απόψεων- εφημερίδες. Μέιντ ιν ;;; τα χέρια -ίσως και τα πόδια-.
Όλο παραπάνω θα συμβεί στα εδάφη του παλιού αεροδρομίου του Ελληνικού, όπου το 1979 ξεκινούσαν τα ελληνικά duty free με δύο καταστήματα…
Αυτό που έχει συμβεί ήδη, είναι η διατάραξη του ανθρωπίνως εννοούμενου χρόνου: η απόδοση ψευδών ιδιοτήτων σε προϊόντα-υλικά, προϊόντα-ιδέες, προϊόντα-πολιτικές, προϊόντα-ιδεολογίες, κοκ. η οποία έχει αφαιρέσει τη δυνατότητα η μια γενιά να ξέρει τι αφήνει παρακαταθήκη στην επόμενη… άρα ουσιαστικά, να μην τη νοιάζει.
Έτσι το σημαντικό τώρα: Δεκέμβριος 2023, είναι αφού έχουν υπογραφεί οι νόμοι και τα προεδρικά διατάγματα, που εξασφαλίζουν ότι η Ριβιέρα η Αθηναϊκή θα υπάρξει, να «γραφτούν» -ή καλύτερα αναδημοσιευτούν εκατοντάδες άρθρα που να έχουν ολοκληρώσει το έργο με εικόνες (μακέτο) ή χρήση του ΑΙ… έτσι ώστε να λειτουργήσει αυτό χρηματιστηριακά για τους εμπλεκόμενους/νες, για να τσεπωθούνε -κάποια- αργύρια, για να γίνει το λιγότερο δυνατόν με τη μεγαλύτερη δυνατή δημοσιότητα, για να κατοικηθούν από τους επενδυτές/τριές τους τα μπετά… και συν τω χρόνω, να πέσουν κι αυτά ή σε αχρησία ή κυριολεκτικά. Και ως θύμηση όλων αυτών των εκατομμυρίων τόνων μπετού, να μείνει μόνο το διαδικτυακό αποτύπωμά του: στο οποίο -επί της παρούσης-εμφανίζεται και ο τίτλος εντύπου: «Μπετόν Λαμέ».
Το κείμενο αποτελεί συρραφή από διάφορα βιβλία και ιστοσελίδες… και αρχικά ήταν να πλαισιώσει μια εικαστική έκθεση. Δεν του έτυχε. Λίγα κομμάτια του είναι πρωτότυπα.
