( ΤΑΞΙΔΙ ΣΕ ΑΣΠΡΟΜΑΥΡΟ ΦΟΝΤΟ)
ΜΑΝΩΛΗΣ ΑΥΤΙΑΣ _ Ο ΘΡΥΛΙΚΟΣ ΛΟΥΗΣ ΤΟΥ ΠΕΡΑΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΩΝ « ΚΟΚΚΙΝΩΝ ΜΑΛΛΙΩΝ».
Του Γιάννη Μπαρδάκη*
Φωτογραφία από την εφημερίδα» Έθνος Κυριακής» στο φύλλο της 27ης Φεβρουαρίου 1994.
Οι περισσότεροι κάποιας …ηλικίας θα θυμούνται την έξοχη σειρά του Κώστα Κουτσομύτη ( Σέρβια Κοζάνης 1938-2016) " Βαμμένα κόκκινα μαλλιά", που ήταν βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Κώστα Μουρσελά ( Αθήνα 1932-2017).
Ο γραφικός κεντρικός ήρωας της σειράς ονομαζόταν Λούης και τον έπαιξε υπέροχα ο Γιώργος Νινιός.
Ποιος ήταν όμως ο πραγματικός Λούης?
Επρόκειτο για τον Μανόλη Αυτιά που γεννήθηκε το 1928 στον Μαραθόκαμπο της Σάμου, μέσα σε μια βάρκα από λιοκόκι που έβαλε ο πατέρας του τη μάνα του όταν την έπιασαν οι πόνοι για να τη πάει στο Πυθαγόρειο, αλλά δεν πρόλαβε να φτάσει.
Οι πρόσφυγες γονείς κατέφυγαν αρχικά στον Μαραθόκαμπο της Σάμου το 1922, στη συνέχεια Δραπετσώνα, Κοκκινιά, Καλλίπολη Χατζηκυριάκειο και Πέραμα, τότε που το Πέραμα- όπως θυμόταν- ήταν μια άλλη πόλη, αφού δεν μπορούσες να περάσεις από τα πεύκα και ξεπετάγονταν από δω και από κει λαγοί και αλεπούδες
Ο κύκλος της ζωής του έκλεισε τέτοιες μέρες του Γενάρη του 2012 ( 28-1-2012) σε ηλικία 84 χρόνων, σε μια παράγκα που επέλεξε να ζήσει στο Πέραμα, όταν βγήκε στη σύνταξη και συνέχισε να ταξιδεύει κοιτάζοντας στην προβλήτα τις « παντόφλες» να φεύγουν για τη Σαλαμίνα, ή αργοπίνοντας το κρασάκι του στη ταβέρνα « Γλάρος», βρίσκοντας οριστικό αποκούμπι στο Νεκροταφείο του Σχιστού. Ήταν ένας αυθεντικός αναρχικός, ασυμβίβαστος , χαμογελαστός και αυτοσαρκαζόμενος άνθρωπος, που η ζωή του όλη έμοιαζε με αυτή του θρυλικού Ζορμπά.
Για να μάθετε καλύτερα τον περιπετειώδη βίο του, την ιδεολογία και τον τρόπο ζωής του, δεν χρειάζεται να παραθέσω βιογραφικό, αλλά μια ενδεικτική σταχυολόγηση αποσπασμάτων από διάφορες συνεντεύξεις του που έχω στο αρχείο μου, από τις εφημερίδες « Τα Νέα» και « Έθνος» των δημοσιογράφων Σταύρου Θεοδωράκη και Νίκου Πηγαδά, αντίστοιχα, μέσα από τα δικά του γλαφυρά λόγια.
Στους ταρσανάδες στο αγαπημένο του Πέραμα.
Ξεκινώ με τον μεγάλο μας συγγραφέα Κώστα Μουρσελά, για το πως συναντήθηκαν οι δρόμοι τους και έγινε πηγή έμπνευσής του για το μυθιστόρημα: «Τον γνώρισα όταν ήμουν μαθητής τη δεκαετία του 50 στις τελευταίες τάξεις του Γυμνασίου, στη Αγια-Σοφιά, στον Πειραιά. Ερχόταν εκεί και μας πουλούσε βιβλία με δόσεις. Μου έκανε εντύπωση η εξυπνάδα του αλλά και οι γνώσεις του σε όλα τα επίπεδα. Μου φαινόταν πραγματικά περίεργο πώς ένας άνθρωπος απόφοιτος του δημοτικού γνώριζε τόσα πολλά πράγματα. Ήταν αντικομφορμιστής και διέθετε μια ποιητική αναρχικότητα, μια ποιητική τρέλα. Ήταν ιδιαίτερα γοητευτικός και βαθιά ερωτεύσιμος. Η κύρια εντύπωση που μου έδινε είναι πως πρόκειται για έναν άνθρωπο που ξεπερνά την εποχή του.......".
Το πως απέκτησε το παρατσούκλι « Λούης»:
« Τα χρόνια της Κατοχής που γράφαμε συνθήματα με την ΕΠΟΝ μπορούσες να φας μια σφαίρα, αλλά εγώ ήμουν πολύ γρήγορος. Κατούραγα σ’ ένα τενεκέ που είχα βάλει και ώχρα και έγραφα συνθήματα. Ως ΕΠΟΝιτάκι , έγραφα ωραία συνθήματα στους τοίχους. Τα δανειζόμουνα από ποιητές. Προλάβαινα και τόσκαγα. Γι’ αυτό με βγάλανε «Λούη».
Εξορία τελικά δεν πήγε, αλλά έκανε σε πολλές φυλακές, στα Γιάννενα, τη Κεφαλονιά και στις δικαστικές φυλακές του Κορυδαλλού , όπου γνώρισε και τον Φώτη Αγγουλέ.
Για το πρώτο του μπάρκο και την αγάπη του στη θάλασσα:
« Ήμουνα 9 χρονών και μπήκα μούτσος στο καϊκι ενός μπάρμπα μου το " Ασπασία". Όταν θέλανε άλλους να βαρέσουν βαράγανε εμένα. Αν είχα δεκάρες τις καρπαζιές που ‘φαγα , τύφλα νάχει ο ...Ωνάσης. Στη συνέχεια ταξίδεψα με ...843 καράβια, με 16 διπλώματα και 17 ειδικότητες. Μια μέρα ναυτολόγηση κι έξω. Ξύνω τα νύχια μου να τσακωθώ με τους εφοπλιστές".
Για την αντιστασιακή δράση στη Κατοχή όντας 15χρονος:
« Στη Κατοχή βύθισα το καϊκι του πατέρα μου γιατί το είχαν επιτάξει οι Γερμανοί. Είχαν ένα φρουρό μαντραχαλά, οπλισμένο με μάουζερ. Τον μέθυσα στο καφενείο. Τούδωσα λουκούμια και τσικουδιά, κοιμήθηκε και βύθισα το καϊκι».
Για τη ναυτολόγησή του σε ……κότερο:
« Μια φορά είμαστε με το κότερο στην Αγία Μαρίνα της Αίγινας. Η πλούσια ιδιοκτήτρια βγήκε με μαγιό στη παραλία και ψηλά τακούνια. Κάποια στιγμή μου φωνάζει. Καπετάνιε μια σφήκα. Αρπάζω ένα καμάκι , βγαίνω στη παραλία και αρχίζω να κυνηγάω τη .....σφήκα. Το τι γίνηκε δεν περιγράφεται»
Αν μιλούσε ξένες γλώσσες:
«Ούτε ελληνικά. Μια ζωή τσακώνομαι με την ορθογραφία και τη γραμματική. Δεν με καταλάβαινε ούτε η μάνα μου . Μια φορά μου είπε: Εσένα και τον Μητσοτάκη δε θα σας έγραφα ποτέ στο ΚΚΕ. Εσένα , γιατί είσαι γλωσσάς και το Μητσοτάκη γιατί θα το ξεπούλαγε!!!!».
Το 1999 – 71 χρόνων- ως μαθητής της Α΄ Λυκείου στο Εσπερινό Λύκειο Περάματος, συμμαθητής με νέους που δούλευαν σε οικοδομές και μηχανουργεία.
Για τους συγγραφείς τι θα τους έδινε ως υλικό για να γράψουν μυθιστορήματα: « Έχω να τους δώσω 80 κιλά ερωτικές επιστολές , που έχω στείλει και έχω λάβει. Ακόμα καμιά 30αριά κιλά πιστοποιητικά, διπλώματα, ληξιαρχικές πράξεις. Για να κάνουν βιβλίο. Έχω και ένα σπάνιο χαρτί: Του περιπτερά της γειτονιάς μου, για τα βερεσέδια μου από τσιγάρα».
Για τις δουλειές που έκανε στη ζωή του:
« Μόνον τον παπά, το χωροφύλακα και τον πολιτικό δεν έχω κάνει. Οι πολιτικοί όλοι είναι τσιμεντόλιθοι, τετράγωνοι, μια κοψιά έχουν. Θυμάσαι εσύ ποιος ήταν πρωθυπουργός στα χρόνια του Μπετόβεν? Σε ρωτάω θυμάσαι?».
Πως εύρισκε και διάβαζε βιβλία, αν και για ένα διάστημα ήταν …ιδιοκτήτης εκδοτικού οίκου στην οδό Ζωδόχου Πηγής μαζί με τον Διαμαντή Καράβολα.
« Παντού, να με δεις να κλέβω βιβλία θα με θαυμάσεις. Πιάνω συζήτηση με τον βιβλιοπώλη, το βάζω παραμάσχαλα και φεύγω. Όταν έχω λεφτά του τα πάω. Λέω, σου είχα πάρει ένα βιβλίο».
Για το γεγονός ότι κοιμάται στα παγκάκια:
« Ναι και στα γιοφύρια. Ευτυχώς δεν με βαραίνει η ιδιοκτησία. Δεν νοιώθω σαλίγκαρος. Έχω όμως ένα ωραίο παντελόνι. Από τις μπογιές, τα γράσα , τα μίνια έχει γίνει πανοπλία. Το στήνω ολόρθο και σαλτάρω και μπαίνω μέσα, άμα θες να στο χαρίσω».
Τέλος για το ρόλο ης γυναίκας στη ζωή του και πόσες αγάπησε στη ζωή του:
« Όλες όσες γνώρισα. Αν βρεθεί καμιά και να κάνει παράπονο, θα πάω να κρεμαστώ στο άλμπουρο. Δεν τις πρόδωσα ποτέ. Μια μέρα πίσω από πίσω μια κοπελάρα. Μπήκε στο λεωφορείο. Κατέβηκε στη στάση. Ε, για να μη με περάσει για κολλιτσίδα κατέβηκα στην επόμενη. Πισωγύρισα, είδα που μπήκε σ’ ένα σπίτι, περίμενα να βγει, ώσπου πέρασε ένα αυτοκίνητο και τη πήρε. Όμως ήταν αργά για λεωφορεία είχαν σταματήσει και εγώ ήμουν στα Σούρμενα. Το ξημέρωμα έφτασα με τα πόδια στο Πέραμα. Δεν χορταίνονται οι αφιλότιμες».
Μετά από έρευνα ανακάλυψα και ένα ποίημα που έγραψε γι’ αυτόν ο μεγάλος Κύπριος ουμανιστής και κοινωνικός ποιητής ο Τεύκρος Ανθίας ( 1903-1968), που έζησε και αυτός νηστικός και άστεγος σε πάρκα και υπόστεγα της Αθήνας που εμπνεύστηκε από τον Μανώλη καθότι τον συναντούσε στα ταξίδια του στην Ελλάδα. Μπορεί να σταθεί ισάξιο δίπλα στους « Μοιραίους» του Κώστα Βάρναλη.
« Απόψε η βραδιά είναι καλή! τόσο καλή!
Μπορείς να πας να κοιμηθείς σ’ ένα παγκάκι αλήτη.
Πλάτυνε η σκέψη τη ζωή τόσο πολύ, τόσο πολύ,
πούκανε ο άνθρωπος τη γη κι όλο το σύμπαν σπίτι.
Και όταν θα βρεις το λυτρωμό σ’ ένα παγκάκι
ξαπλωμένος
και θα σωπάσει ο σίφουνας κη η θύελλα
της ζωής σου,
αλήτη, δεν θα πεις ποτέ πως ήσουν
κουρασμένος
απ’ τον αγώνα τον τραχύ της άρρυθμης ψυχής σου.
Δεν έχεις δάκρυα να θρηνείς, ούτε κουράγιο
να πονείς
ούτε κραυγές υστερικές να σέρνεις πέρα
ως πέρα,
είσ’ ένα κύμα, σιωπηλός, μιας τρικυμιάς
παντοτινής,
που γαληνεύει ανήσυχα στην ήσυχην εσπέρα».
Αυτός ήταν ο Μανώλης Αυτιάς. Σοφός, ανατρεπτικός και αστείος μέχρι το τέλος της ζωής του, αφού έτσι τον θυμάται και ο φίλος του ο Πειραιώτης δημοσιογράφος Νίκος Πηγαδάς, που στην εφημερίδα « Έθνος της Κυριακής» στο φύλλο της 5ης Φεβρουαρίου 2012 γράφοντας για το τελευταίο αντίο του θυμόταν το χιούμορ του που διατηρούσε παρά τους πόνους της αρρώστιας του:
« Έκανε αστεία ακόμα και με το πόνο του. Λίγες μέρες πριν από το τέλος , είχε επισκεφτεί το γιατρό του, ο οποίος του τοποθέτησε ειδικά αυτοκόλλητα που απαλύνουν το πόνο. Γυρίζει και μου λέει γελώντας: Με γέμισαν με ενοικιαστήρια».
*Ο Γιάννης Μπαρδάκης είναι συνταξιούχος δικηγόρος και εκτός των άλλων έχει συγγράψει το βιβλίο Από το λυκαυγές στο λυκόφως - Ελληνικός κινηματογράφος 1938 - 1958
