της Μαριάννας Τζιαντζή - Πριν
Το κίνημα των καλλιτεχνών ενάντια στο ΠΔ 85, ένα κίνημα που δεν διεκδικούσε μόνο ψωμί αλλά και τριαντάφυλλα.
Τελειώνει η ιδεολογική ηγεμονία της Αριστεράς, ανακοινώνει με θριαμβευτικό τόνο ένας αρθρογράφος μιας γνωστής δεξιάς εφημερίδας. Και εξηγεί:
«Στην Ελλάδα η αριστερή διανόηση έγινε της μόδας μετά την πτώση της δικτατορίας, κυρίως μεταφρασμένη από τα γαλλικά. […] Οι μεταφραστές της που επαναπατρίσθηκαν από το Παρίσι κατέλαβαν τις έδρες ανθρωπιστικών σπουδών στα ελληνικά πανεπιστήμια. Πολλοί απ’ αυτούς επέστρεψαν έχοντας ήδη τον τίτλο του “πανεπιστημιακού” από τη Γαλλία. […] Επεκράτησαν ελλείψει αντίστασης. Και αναπαρήγαγαν το είδος τους, είτε στο Πανεπιστήμιο είτε στη Μέση Εκπαίδευση, στον έγγραφο και κατόπιν στον ηλεκτρονικό Τύπο. Κοινώς στον δημόσιο βίο. Με δυο λόγια, ήταν της μόδας να είσαι αριστερός. Κανένας πορτιέρης δεν θα σου απαγόρευε να μπεις στο κέντρο της πολιτικής διασκέδασης. Οι πόρτες του είχαν ανοίξει με το ΠΑΣΟΚ στη δεκαετία του ογδόντα και τις ξανάνοιξε ο ΣΥΡΙΖΑ το 2015. Όσοι αυτοπροσδιορίζονταν ως διανοούμενοι της Αριστεράς πρωταγωνίστησαν και στις δύο περιόδους».
Δεν είναι η πρώτη φορά που διατυπώνονται παρόμοιες απόψεις. Ο Χρήστος Γούδης (πρώην υποστηρικτής της Χρυσής Αυγής και πρόσφατα του Κυριάκου Μητσοτάκη και υπέρμαχος της «κουλτούρας της Δεξιάς») εδώ και χρόνια εκφράζει παρόμοιους ευσεβείς πόθους. Όμως σήμερα, μετά τη θεαματική εκλογική επιτυχία της Νέας Δημοκρατίας, δυναμώνουν, γίνονται πιο τσιριχτές οι φωνές που γυρεύουν να πέσουν οι τίτλοι τέλους στην υπαρκτή ή φανταστική υπεροχή της αριστερής διανόησης και κουλτούρας γενικότερα.
Μόνο που στη βάση αυτών των ισχυρισμών υπάρχει ένα θεμελιώδες σφάλμα ή παράβλεψη. Η «αριστερή διανόηση» δεν είναι εισαγόμενο εκ Παρισίων προϊόν. Πολύ παλαιότερα, στη δεκαετία του ’50, εκατοντάδες αριστεροί διανοούμενοι επέστρεφαν από τις φυλακές και τα ξερονήσια και, έχοντας επιτακτική ανάγκη να εργαστούν, έγιναν πλασιέ βιβλίων, πόρτα την πόρτα, γραφείο το γραφείο. Κάποιοι έπιασαν δουλειά σε εγκυκλοπαίδειες ως συντάκτες λημμάτων. Κάποιοι έγιναν εκδότες και μάλιστα άφησαν πίσω τους σημαντικό έργο. Άλλοι εργάστηκαν ως μεταφραστές ή διορθωτές σε εφημερίδες και λαϊκά περιοδικά και κάποιοι διέπρεψαν στα γράμματα και τη δημοσιογραφία (όπως ο Κυριάκος Σιμόπουλος ή ο Αντώνης Καρκαγιάννης). Η ιδιότητα του αριστερού διανοούμενου ήταν ένας άτυπος τίτλος κατακτημένος, όχι άνωθεν δοσμένος. Μόδα πληρωμένη ακριβά, «τίτλος» κερδισμένος με στερήσεις και πληγές.
Η χρήση της λέξης «ηγεμονία» συνδέεται με ένα ψευδές αφήγημα. Ηγεμονία με την έννοια της καλλιτεχνικής και πνευματικής κυριαρχίας δεν υπήρξε ποτέ. Όμως υπήρξε ένας δυναμισμός, μια δημιουργικότητα που στηρίχτηκε και στους λαϊκούς αγώνες του ’60 και της μεταπολίτευσης. Την ανάμνηση αυτών των αγώνων θέλουν να σβήσουν αυτοί που κηρύττουν το τέλος μιας ανύπαρκτης ηγεμονίας.
Λίγες μέρες πριν από τις δεύτερες εκλογές, η διεύθυνση ενός ιδιωτικού σχολείου της Αττικής απηύθυνε συστάσεις στους καθηγητές, ύστερα από διαμαρτυρίες γονέων, για τις πολιτικού χαρακτήρα αναρτήσεις ενός εκπαιδευτικού στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Δηλαδή ακόμα και η προσωπική γνώμη ποινικοποιείται καθώς η συνταγματικά κατοχυρωμένη ελευθερία του λόγου σταματά εκεί όπου αρχίζει η ελευθερία του γονέα-πελάτη. Πολλοί καθηγητές σε ιδιωτικά σχολεία απολύθηκαν ή απολύονται όχι επειδή κρίθηκαν ανεπαρκείς ως προς το εκπαιδευτικό τους έργο αλλά επειδή δεν κρίθηκαν δεόντως υποταγμένοι. Πειθαρχικές διώξεις ασκήθηκαν πρόσφατα από τη Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης του Πειραιά σε επτά εκπαιδευτικούς για «ανάρμοστη συμπεριφορά» — και η συμπεριφορά αυτή δεν ήταν παρά η συμμετοχή τους σε πολιτικούς και συνδικαλιστικούς αγώνες του κλάδου τους.
Η νέα ισχυρή δεξιά κυβέρνηση επιδιώκει να επιβάλει τη μονοκρατορία της παντού — ήδη την έχει επιβάλει στα κανάλια και σε σχεδόν όλες τις εφημερίδες. «Πρέπει να κοιτάμε μπροστά και όχι προς τα πίσω», όπως είπε ο εκπρόσωπος Τύπου της Νέας Δημοκρατίας, Άκης Σκέρτσος, φέτος τον Μάιο όταν ρωτήθηκε για τις γερμανικές αποζημιώσεις. Και το νεοφιλελεύθερο «μπροστά» είναι απελπιστικά μονόχρωμο — σαν το πρόσφατα ασβεστωμένο γκράφιτι με το πρόσωπο του Θόδωρου Αγγελόπουλου (ενός «αριστερού εν πλήρη συγχύσει», όπως ο ίδιος είχε κάποτε δηλώσει) σε έναν τοίχο του Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης.
Ίσως σήμερα δεν υπάρχουν άμεσα αναγνωρίσιμοι και λαοφιλείς αριστεροί δημιουργοί όπως ήταν ο Θεοδωράκης, ο Ρίτσος, ο Λουντέμης. Υπάρχουν όμως αριστερά σκιρτήματα. Υπήρξε και το κίνημα των καλλιτεχνών ενάντια στο ΠΔ 85, ένα κίνημα που δεν διεκδικούσε μόνο ψωμί αλλά και τριαντάφυλλα. Πώς αυτές οι νησίδες αντίστασης θα συγκροτήσουν ένα διακριτό αριστερό καλλιτεχνικό ρεύμα; Και μάλιστα όταν δεν υπάρχει ούτε ένα κόμμα-οδηγός ούτε μια χώρα-οδηγός;
Οι «αξίες της Αριστεράς» υπάρχουν, όσο και αν κάποτε τις τσαλακώνουν, τις γελοιοποιούν ακόμα και τις συκοφαντούν οι ίδιοι οι αυτόκλητοι φορείς τους. Δεν κληρονομούνται, δεν είναι αιώνια δοσμένες· στην πραγματική ζωή μένει να επιβεβαιωθούν. Οι ιδέες αυτές ήταν ισχυρές ακόμα και όταν η Αριστερά διωκόταν ποικιλοτρόπως. Μένει να αποδειχτεί ότι και σήμερα είναι ζωντανές, σύγχρονες και πανανθρώπινες, ότι ανταποκρίνονται στις ανάγκες της δικής μας άγριας εποχής.
