ΚΕΙΜΕΝΟ: ΑΛΕΞΟΣ ΝΑΠΑΙΟΣ

Γιορτινή και ειδικά για τους ναυτεργάτες της γραμμής Κέρκυρα - Ηγουμενίτσα, ακόμη περισσότερο ίσως απ' όσο για όλους μας, η σημερινή μέρα, κορυφαία στη χορεία των περιοδικών εκδηλώσεων τιμής για τον πολιούχο του νησιού άγιο Σπυρίδωνα, που η θρησκευτική παράδοση τον τοποθετεί στο πλάι των ταπεινών να εξεγείρεται για κάθε κοινωνική αδικία. Το όνομά του φέρει εδώ και μισόν αιώνα το σωματείο τους.

Παρελθόν αντίστοιχο χρονικά με τον ερχομό των λειψάνων του αγίου στο νησί μας τον 15ο αιώνα έχει άλλωστε η πρώιμη κερκυραϊκή ναυτεργασία. 

Η απόδοση τιμών των Κερκυραίων εργαζομένων στη θάλασσα στον καθιερωμένο προστάτη των ναυτικών της χώρας μας αγιοθαλασσίτη Νικόλαο είναι κι αυτή βέβαια μέρος της παράδοσής τους, ακόμα πιο βαθύ στο διάβα του χρόνου. Η παράδοση θέλει τα ιερά λείψανα του αγίου Νικολάου να πέρασαν από την Κέρκυρα στις 20 Μαΐου 1087 κατά το ταξίδι της ανακομιδής τους με δύναμη τριών πλοίων από τα Μύρα της Λυκίας της Μικράς Ασίας στο ιταλικό Μπάρι για λόγους προστασίας τους, αλλά και να έγινε στάση στην τοποθεσία Καρδάκι για λόγους ύδρευσης και να ακολούθησε λαϊκό προσκύνημα. Εξ ου και το ότι κάποιοι ναοί του νησιού που φέρουν το όνομά του κάθε χρόνο Τον τιμούν και στις 20 Μαΐου.

Τεμάχιο των λειψάνων του φέρεται να σώζεται εξάλλου στον ομώνυμο ιερό ναό των Γερόντων στο κέντρο της πόλης, όπου το 1776 βαφτίστηκε ο κατοπινός πρώτος κυβερνήτης της σύγχρονης Ελλάδας Ιωάννης Καποδίστριας, δημιουργός του πρώτου ελληνικού Ναυτιλιακού Κανονισμού τις αρχές του 19ου αιώνα, καθώς αναπτυσσόταν γοργά η πρώιμη εφοπλιστική κερκυραϊκή και επτανησιακή τάξη. Έχει σωθεί εκείνος ο Κανονισμός, σε έντυπο που εκδόθηκε στην Κέρκυρα το 1805, με τον πλήρη τίτλο «Κανονισμός και Διόρθωσις της Ναυτιλίας της Ιωνικής Πολιτείας μετά της προσδιωρισμένης δαπάνης των Δικαιωμάτων διά τους Κονσώλους, Υποκονσώλους, και Ενεργούς της Αυτής Πολιτείας - Τα πάντα εξηγηθέντα εις φράσιν, όσον το δυνατόν εύληπτον και προσηρμωσμένην εις τους θαλασσινούς». Φτιάχτηκε τρεις αιώνες περίπου μετά την εμφάνιση των πρώτων κερκυραϊκών ναυτιλιακών επιχειρήσεων πρώιμης μορφής.

Δεμένη από πολύ παλιά με την τοπική ναυτοσύνη και την κερκυραϊκή μυθική «ναυτική πολιτεία» φέρεται να ήταν επίσης η χτισμένη τον 17ο αιώνα, πάνω σε άλλη του 1414, παραθαλάσσια εκκλησιά του αγίου Νικολάου των Λουτρών. Παλαιότερα λεγόταν αγίου Νικολάου της Πέτρας ή της Πλάκας, καθώς εκεί φέρεται να είχαν εναποτεθεί για προσκύνημα τα λείψανά του στη διάρκεια άλλης στάσης στην Κέρκυρα, μετά το Καρδάκι, στη διαδρομή προς το Μπάρι. Εκεί μπροστά  υπήρξε μώλος για πλοία της εποχής.

Όταν, με το βραδάκι, γύρισε απ’ την ακροποταμιά στη ναυτική πολιτεία
που στα μπαλκόνια της και στις κληματαριές της σκόνταφταν τα κατάρτια,
τα ίδια τ’ αδέρφια της βγήκαν απ’ το παλάτι και ξέζεψαν τα μουλάρια,
έπαιρναν απ’ τ’ αμάξι και κουβάλαγαν στο σπίτι τα πλυμένα ρούχα
ξηρά κι ευωδιασμένα από ήλιο, δάφνη και σαπούνι· την ώρα
που οι δούλες άναβαν τους λύχνους κι έστρωναν το δείπνο.
Η κόρη έλαμπε απόψε με μιαν άλλη ομορφιά, κι έτρεμε πολυάσχολη
μη κι απ’ το βάρος των πλυμένων ρούχων νιώσουνε τ’ αδέρφια της
πως έλειπε μια φορεσιά. Κανένας, βέβαια, δεν κατάλαβε. Ο ξένος
είχε απομείνει έξω απ’ τον ποτισμένο κήπο μόνος. Όταν εμφανίστηκε,
μόνον η Αρήτη γνώρισε την αλλαξιά του γιου της Λαοδάμοντα
στο σώμα του ξένου, όταν αυτός της πρόσπεσε στα γόνατα,
κι ευθύς τον ένιωσε σα γιο της. Σήκω -του είπε- και τον κάθισε στην καλύτερη θέση 
κάτω απ’ το στύλο που κρεμόταν η κιθάρα του Δημόδοκου.

(Γιάννης Ρίτσος, «Στο σπίτι της Ναυσικάς»)

Η άφιξη κατά το 1456 των ιερών λειψάνων του αγίου Σπυρίδωνα στο νησί του ναυτικού λαού των Φαιάκων με την ομηρική απήδαλο ναυν, μόλις τρία χρόνια μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης, ταυτίζεται σχεδόν, χρονικά, με την πρωταρχική ανάπτυξη της οργανωμένης τρόπον τινά κερκυραϊκής ναυτιλίας.

Ο Κερκυραίος πανεπιστημιακός καθηγητής Γεράσιμος Παγκράτης έχει αποδείξει πως οι απαρχές της συγκροτημένης επιχειρηματικά τοπικής ναυτιλίας σε εμβρυακή μορφή χρονολογούνται στα τέλη του 15ου αιώνα - μέσα του 16ου αιώνα και είναι βέβαια άρρηκτα δεμένες με τον σταδιακό σχηματισμό της εγχώριας αστικής τάξης, τη μεταγενέστερη ορμητική ανάπτυξη της ναυτιλίας στον ελληνικό χώρο και, τελικά, το συνεχιζόμενο ελληνικό ναυτιλιακό - εφοπλιστικό «θαύμα» του εικοστού αιώνα.  

Στο βιβλίο του «Κοινωνία και οικονομία στο βενετικό Κράτος της Θάλασσας - Οι ναυτιλιακές επιχειρήσεις της Κέρκυρας (1496-1538)», πριν από δέκα χρόνια, ο καθηγητής Φιλοσοφικής του ΕΚΠΑ εστίασε στις απαρχές της νεοελληνικής ναυτιλιακής επιχειρηματικότητας τον αιώνα που ακολούθησε την άλωση της Κωνσταντινούπολης, εξετάζοντας το παράδειγμα των ναυτιλιακών επιχειρήσεων της Κέρκυρας. Στο νησί του βόρειου Ιονίου Πελάγους, που ισορροπούσε ανάμεσα στη βυζαντινή κληρονομιά και στις επιδράσεις των λατινικών κυριαρχιών, η αυστηρή προστατευτική πολιτική της Βενετίας, όπως εξήγησε,  δεν εστάθηκε ικανή να εμποδίσει τη συγκρότηση, από τα τέλη του 15ου και μέχρι και την τέταρτη δεκαετία του 16ου αιώνα, ενός ακμαίου εμπορικού στόλου που δραστηριοποιήθηκε τόσο εντός των καθορισμένων από τη Γαληνοτάτη ορίων, δηλαδή σε επίπεδο τοπικό και διαπεριφερειακό, όσο και σε χώρους έντονα ανταγωνιστικούς προς τη Βενετία, που κάλυπταν μεγάλο μέρος της Μεσογείου. Βασισμένη στα δεδομένα 20.000 περίπου νοταριακών πράξεων, καθώς και διοικητικών εγγράφων από τα αρχεία της Κέρκυρας και της Βενετίας, η μελέτη του εξέτασε την οργάνωση και τη λειτουργία του χρονικά παλαιότερου, γνωστού μέχρι σήμερα στις λεπτομέρειές του, εμπορικού στόλου που συγκρότησαν Έλληνες στους πρώιμους νεότερους χρόνους. 

Να υποθέσουμε λοιπόν πως από πολύ νωρίς, καθώς δούλευαν κάτω από συνθήκες κινδύνων που μόνο να φανταστούμε μπορούμε και για λόγους που συνδέονται με την ανανεούμενη παράδοση των θαυμάτων του αγίου Σπυρίδωνα, οι πρόγονοί μας ναυτεργάτες προσέθεσαν και την επίκληση του πολιούχου του νησιού σε εκείνη του αγίου Νικολάου, για να πάνε όλα καλά στα ταξίδια τους; «Ο άγιος Σπυρίδωνας πολλές φορές βγαίνει από την εκκλησιά του στην Κέρκυρα, που είναι το λείψανό του, και γυρίζει τη θάλασσα και τη στεριά, για να κάμει καλά και να βοηθήσει εκείνους που τον επικαλούνται», είχε γράψει το 1899 στο βιβλίο του «Παραδόσεις» ο μέγας λαογράφος Νικόλαος Πολίτης, αναφερόμενος σε κερκυραϊκές λαϊκές παραδόσεις.

Είναι χαρακτηριστική άλλωστε η εξής αναφορά σε θρησκευτικόν ύμνο που ακούγεται σήμερα: «Των θαυμάτων πέλαγος γεγονώς πάσης τρικυμίας, εν θαλάσση τε και εν τη γη· μέγιστε Σπυρίδων, διάσωζε ευχαίς σου, τους επικαλουμένους μέγα σον όνομα».

Σώζονται λαϊκά και ενδεχομένως ναυτικά τραγούδια του τόπου, αχρονολόγητα, που δοξολογούν και επικαλούνται τα ονόματα και των δύο αγίων, προσδοκώντας το αίσιο τέρμα των θαλασσινών ταξιδιών όλων εκείνων των ανθρώπων που κινούσαν τα πλοία είτε στο Ιόνιο και τις αντικρινές ελληνικές ακτές είτε σε μακρινές κι άγνωστες θάλασσες, ωκεανούς και πελάγη. Και είναι βέβαια στο διάβα του χρόνου χιλιάδες - ανάμεσά τους όχι λίγοι όσοι δεν εστάθηκαν τυχεροί να γυρίσουν στα σπίτια τους - οι Κερκυραίοι που μόχθησαν σκληρά υπό πολύ αντίξοες συνθήκες ακόμη και για τα πιο διάσημα και πάμπλουτα ονόματα του σημερινού ελληνικού εφοπλισμού, σε κάθε θάλασσα, ώστε να γίνει πραγματικότητα αυτό που σήμερα αποκαλούμε ελληνικό ναυτιλιακό «θαύμα». 

Ο νομός έχει αναδείξει εξάλλου στο διάβα του χρόνου αγωνιστές - ήρωες ναυτικούς, ανάμεσα στους οποίους ξεχωρίζει βέβαια η μορφή του Παξινού πυρπολητή οθωμανικών πλοίων Γιώργου Ανεμογιάννη. 

Παξινός ήταν και ο - εικονιζόμενος πιο πάνω - θερμαστής ναυτεργάτης σε εμπορικά πλοία Μιχάλης Μάστορας, που τον Μάρτιο του 1943 μετείχε από ηγετική θέση στην Ομοσπονδία Ελληνικών Ναυτεργατικών Οργανώσεων ΟΕΝΟ) και στις δράσεις της με σύνθημα «Κρατάτε τα πλοία εν κινήσει», για την εξυπηρέτηση των θαλάσσιων αναγκών του διεθνούς αντιφασιστικού αγώνα, αλλά οι συγκυρίες της εποχής, το 1948, τον καταδίκασαν σε εικοσαετή φυλάκιση, μαζί με  35 άλλους κομμουνιστές και συνεργαζόμενους δημοκράτες αγωνιστές ναυτεργάτες.

Ναυτεργάτης από την περιοχή της Λευκίμμης ήταν ο δολοφονημένος από Ιταλούς το 1943 ηγέτης του αντιστασιακού κινήματος στον κερκυραϊκό νότο κατά την κατοχική περίοδο Οδυσσέας Κοτινάς.  

Ανέδειξε ο κλάδος των όπου θάλασσα  Κερκυραίων ναυτεργατών και ευρύτερα ναυτικών ειρηνικών και πολεμικών πλοίων, επίσης, σημαντικές λογοτεχνικές ή και ιστοριογραφικές μορφές, όπως ο ποιητής Γιώργος Μανέτας, ο και λαμπρός μελετητής του Επτανήσιου και κατεξοχήν ποιητή της ναυτοσύνης Νίκου Καββαδία λογοτέχνης Τάσος Κόρφης ή ο Γιώργος Αθανάσαινας, πέραν σημαντικών μορφών σε θαλασσινούς πολεμικούς στίβους. 

Να κάποιοι στίχοι για τη θάλασσα των ναυτεργατών και τον Νίκο Καββαδία από τον Κερκυραίο ποιητή Γιώργο Μανέτα με τις αρκετές ποιητικές συλλογές για τη θάλασσα και τη ναυτοσύνη, που δούλεψε είκοσι χρόνια σε ποντοπόρα φορτηγά και γκαζάδικα πλοία: «Το ιστορικό σου, το 'γραψες με το φελί του βράχου / και χάραξες με μι' άγκυρα, βυθούς του ωκεανού. / Είχαν πληγές τα μέλη σου, πληγές λοξές του αμάχου / που 'χει γνωρίσει θάλασσες, κάτωθε τ' ουρανού. / (...) – Είσαι το σφύριγμα χορδής, στον μυθικό αέρα! / Ο γητευτής της θάλασσας βαθιά στις αποικίες. / Είσαι μια γέννηση διαρκής, στον ύφαλο και πέρα / ένας βυθός αντίθετος στις τυμπανοκρουσίες».

Μια φρέσκια κερκυραϊκή ματιά στον αγώνα με τη θάλασσα, αντιπροσωπευτική ίσως σε κάποια σημεία της όσων αντιμετώπισαν χιλιάδες Κερκυραίοι σε εμπορικά πλοία τον περασμένο αιώνα, ήλθε να δώσει επίσης το 2022 ο Σωτήρης Βλάχος με το βιβλίο του «Ο γύρος της Αφρικής με το φορτηγό "Athen Progress"». Το 1975 ο συγγραφέας μπαρκάρισε ως δόκιμος αξιωματικός σε ένα φορτηγό πλοίο με διάφορα φορτία, με προορισμό τη Χοντέιντα της Υεμένης και τη Τζέντα της Σαουδικής Αραβίας. Το ταξίδι, που μαζί με την επιστροφή κράτησε έξι μήνες, πραγματοποιήθηκε περιπλέοντας όλη την Αφρική, μια και η Διώρυγα του Σουέζ ήταν κλειστή. Ενδιαφέρουσα είναι επίσης η περιγραφή της ναυτιλίας με τον εξάντα και την πυξίδα πριν από τη διάδοση των σύγχρονων ηλεκτρονικών βοηθημάτων.

Ελπίζουμε, λοιπόν, πως το Ναυτικό Μουσείο Κέρκυρας που ο Οργανισμός Λιμένα Κέρκυρας με ζέση ετοιμάζει και πιθανώς θα το εγκαινιάσει στα τέλη του 2023 ή στις αρχές του 2024, θα είναι αντάξιο όλης της μακράς και πολυποίκιλης, μεγάλης - υμνημένης και από τον Γιάννη Ρίτσο - ναυτικής παράδοσης και συμβολής του νησιού, συμπεριλαμβανομένης φυσικά και αυτής που εκφράζει σήμερα το τοπικό ναυτεργατικό σωματείο. Η κερκυραϊκή παπυρέλα του Αύγουστου Σορδίνα, ένα είδος πρωτόγονου πλοιάριου από βούρλα ή παπύρι/πάπυρο σε δεσμίδες, γνωστού στην αρχαία Αίγυπτο και τη Μεσοποταμία, επέτρεψε να προκύψουν, θυμίζουμε, νέα στοιχεία για τις ανθρώπινες δημιουργίες σε σχέση με την ποτάμια και θαλάσσια επικοινωνία στην Κέρκυρα και κατά την αρχαιότητα.

Για όποιον λόγο ωστόσο και αν συνέβη, γεγονός είναι ότι το 1972, εν μέσω της χούντας των συνταγματαρχών, όταν κάποιοι ναυτεργάτες του νησιού μπήκαν μπροστά για τη δημιουργία τοπικού σωματείου, οι ιδρυτές του συμφώνησαν - πάνω εικόνα από απεργιακή κινητοποίησή τους για συλλογική σύμβαση εργασίας τρία χρόνια αργότερα, στην πρώτη και νικηφόρα μεταχουντική απεργία εργαζομένων του κλάδου στη χώρα - και το ονόμασαν «Άγιος Σπυρίδων». 

«Προϋπήρχαν στο νησί από δεκαετίες πριν σωματεία που κάλυπταν συνδικαλιστικά τους εργαζόμενους στο λιμάνι, όχι όμως ναυτεργατικό», εξηγεί Βασίλης Δημητράς, συνταξιούχος πια ναυτεργάτης από το 2015, που ήταν επί 22 χρόνια ηγετικό στέλεχος του σωματείου, τα δεκαέξι ως πρόεδρός του και τα υπόλοιπα έξι ως γενικός γραμματέας του. «Η ίδρυσή του ήταν ένα μεγάλο βήμα. Μετά από τόσες δεκαετίες λειτουργίας της γραμμής Κέρκυρα - Ηγουμενίτσα, για πρώτη φορά οι εργαζόμενοι στα πλοία της απέκτησαν ενιαία έκφραση, ενώ βέβαια από παλιά υπήρχαν και βοηθούσαν όσο μπορούσαν τα πανελλαδικά σωματεία του κλάδου, οργανωμένα ανά ειδικότητα, που μαζί με την Πανελλήνια Ναυτική Ομοσπονδία κάλυπταν τους Κερκυραίους εργαζόμενους γενικά στα κάθε είδους πλοία της ελληνικής ναυτιλίας και για ασφάλιση στο ΝΑΤ, το Ναυτικό Απομαχικό Ταμείο μας», πρώτος πρόεδρος του οποίου - ειρήσθω εν παρόδω - υπήρξε ο Κερκυραίος εκπαιδευτικός και πολιτικός Γεράσιμος Ζωχιός (1811-1881) από το κερκυραϊκό χωριό Άγιοι Δέκα.  

Ο συνομιλητής μας ήταν ο ηγέτης των ναυτεργατών της γραμμής στην ιστορική διάρκειας δύο εβδομάδων απεργία τους, σε δύο φάσεις, πριν από τα Χριστούγεννα του 1996 και τις αρχές του 1997, οπότε πέντε αποφασισμένοι απεργοί, για να αποτρέψουν την απεργοσπαστική προσέγγιση πλοίου κρητικής εταιρείας από τη Βενετία στο λιμάνι της Κέρκυρας, δεν δίστασαν μέσα στο καταχείμωνο να πέσουν στο νερό, σχηματίζοντας ανθρώπινη ασπίδα και αναγκάζοντας το πλοίο να κάνει όπισθεν.

Στις 30 Οκτωβρίου 1972 φέρεται να εγκρίθηκε δικαστικώς η ίδρυση του σωματείου τους. Το όνομά του ήταν Σωματείο μηχανικών και κατωτέρων πληρωμάτων Μότορσιπ και Πορθμείων κοντινών αποστάσεων «Ο Άγιος Σπυρίδων». 

Μετονομάστηκε αργότερα σε Σωματείο ναυτεργατών Κέρκυρας - Ηγουμενίτσας - Παξών και Διαποντίων Νήσων «Ο Άγιος Σπυρίδων».

Βάσει του 37ου άρθρου του ιδρυτικού καταστατικού του έχει ως προστάτη του τον άγιο Σπυρίδωνα και γιορτάζει τη μέρα της γιορτής του ονόματός του. Σήμα του, πλοίο των Φαιάκων. 

Τα ιδρυτικά μέλη του - πιο πάνω εικονίζονται μερικά από τα ονόματα όπως αποτυπώθηκαν στη δικαστική απόφαση έγκρισης της σύστασής του - ήταν 36.

Τότε - πάνω πλοίο της γραμμής το 1969 - ήταν λίγα τα πλοία που έκαναν το δρομολόγιο. Δέσποσαν, στην πορεία, τα εφοπλιστικά ονόματα Αγαπητός και Παναγιωτάκης. Σήμερα είναι 16 τα πλοία της γραμμής Κέρκυρα - Ηγουμενίτσα είτε από το νέο λιμάνι της πόλης είτε από αυτό του κερκυραϊκού νότου στην περιοχή της Λευκίμμης, ενώ τρία ακόμη καλύπτουν τους Παξούς και τα Διαπόντια νησιά. 

Διακόσιοι είναι στην κορύφωση της τουριστικής κίνησης, όπως καλή ώρα τώρα, οι κάθε κατηγορίας ναυτεργάτες αυτών των πλοίων. Με  «μεθόδευση που ακολουθείται», όπως έχουν καταγγείλει, για «πολύμηνες ακινησίες πλοίων» τους μη θερινούς μήνες με μοναδικό κριτήριο το κέρδος, πολλοί μένουν άνεργοι επί πολλούς μήνες κάθε χρόνο. Υποτίθεται ότι «παραιτούνται οικειοθελώς».

Κουμαντάρουν τη βασική γραμμή με πλοία τους δύο κοινοπρακτικά σχήματα ακτοπλοϊκών εταιρειών. Τα παλιά ονόματα εταιρειών και πλοίων έσβησαν ή μετονομάστηκαν, στον αφρό του βόρειου Ιονίου βγήκαν καινούργια. Τέσσερις νέοι ιδιοκτήτες πλοίων «τα βρήκαν» μεταξύ τους στον σχηματισμό δύο κοινοπραξιών. «Lines» η μία, «Seaways» η άλλη, «Corfu» αμφότερες.

Στη μεγαλύτερη κοινοπραξία πλοίων, που εδρεύει στη γνωστή εφοπλιστική Ακτή Μιαούλη στον Πειραιά και ελέγχεται ή διοικείται κατά κύριο λόγο από κατοίκους της Κέρκυρας και της Εκάλης Αττικής, συμμετέχουν οι ακόλουθες επτά ναυτικές εταιρείες - πλοιοκτήτριες πλοίων, με τα εξής ποσοστά: Ευαγγελίστρια Ν.Ε. Ρίου 18,42%, Κερκυραϊκές Γραμμές & Κρουαζιέρες Ν.Ε.17%, Αγάθαρχος Ν.Ε. 16,38%, Κέρκυρα Εξπρές Ν.Ε. 14,90%, Αλκίνοος Ν.Ε. 11,50%, Νήσος Ν.Ε. 11,10%, Ν.Ε. Πορθμείων Γλύφας - Αγιοκάμπου 10,70%. Συστάθηκε το 2012, με τον διακριτικό τίτλο «Corfu Lines», με σκοπό, όπως αναφέρει, «την ελαχιστοποίηση του κόστους εκμετάλλευσης των πλοίων». Οι συμμετέχουσες στην αυτού του τύπου οικονομική συγκέντρωση εταιρείες δεσμεύτηκαν ότι για ορισμένη χρονική περίοδο δεν θα δρομολογήσουν άλλο πλοίο και δεν θα αναβαθμίσουν κάποιο από τα υπάρχοντα πλοία τους, ώστε να δικαιολογείται αλλαγή εταιρικών μεριδίων. Ορίστηκε, συγχρόνως, ότι κάθε μέλος της είναι αρμόδιο για όλα τα ζητήματα του προσωπικού των πλοίων του. Αν ένα μέλος αποχωρήσει από την κοινοπραξία υποχρεούται να αποζημιώνει τα υπόλοιπα με 5.000 ευρώ ημερησίως για κάθε μεγάλο πλοίο του και με 2.500 ευρώ ημερησίως για κάθε μικρότερο, μέχρι τη λήξη της κοινοπραξίας. Το εν λόγω κοινοπρακτικό σχήμα εκπροσωπεί τα πλοία «Αγία Θεοδώρα», «Κέρκυρα», «Κέρκυρα Εξπρές», «Άνω Χώρα ΙΙ», «Αλκίνοος, «Δωριεύς» και «Μενεκράτης», αν όχι και άλλα.  Το 2021 εξέλεξε τριμελή διοίκηση, αποτελούμενη από τους Αθανάσιο Κουλούρη, Γεώργιο Παπαϊωαννίδη και Κωνσταντίνο Κοτινά, ορίζοντας σε πενταετή τη θητεία της. Είναι μέλος του Επιμελητηρίου Κέρκυρας.  

Στη δεύτερη κοινοπραξία πλοίων, που εδρεύει στην Ηγουμενίτσα και ελέγχεται ή διοικείται κατά κύριο λόγο από κατοίκους της Πρέβεζας και της Θεσπρωτίας, συμμετέχουν οι ακόλουθες έξι ναυτικές εταιρείες - πλοιοκτήτριες πλοίων, με τα εξής ποσοστά: Ιωνάς ΙΙ Ν.Ε. Ρίου 13,80%, Νορθ Γουέστ Φέρρις Ν.Ε.16,90%, Ορίζοντας Ν.Ε. 21,80%, Λύρα Ν.Ε. 15,90%, Νόστος Ν.Ε. 15,80%, Γαύλος Ι Ν.Ε. 15,80%. Συστάθηκε το 2018, με τον διακριτικό τίτλο «Corfu Seaways», με σκοπό, όπως αναφέρει, «την ορθολογικότερη εξυπηρέτηση και καλύτερη εκμετάλλευση των πλοίων». Το εν λόγω κοινοπρακτικό σχήμα εκπροσωπεί τα πλοία «Ιωνάς», «Αίαντας», «Νάντη», «Άγιος Σπυρίδων», «Ερμής», «Ελένη» και «Αγία Ειρήνη», αν όχι και άλλα. Βασικά πρόσωπα ελέγχου και διοίκησης του σχήματος, το 2023, είναι οι Μιχαήλ Λαϊνάς και Αθανάσιος Γεροντάκης. Είναι μέλος του Επιμελητηρίου Θεσπρωτίας. 

Οι συνθήκες - πάνω μετασκευασμένο πλοιάριο του Βρετανικού Βασιλικού Ναυτικού που εκτελούσε μετά τον Μεγάλο Πόλεμο δρομολόγια από την Κέρκυρα στην Ηγουμενίτσα μετ' επιστροφής - άλλαξαν, μαζί με τα ονόματα.  

Όχι όμως και πολύ, θα μπορούσε να πει κανείς, κάποιες συνθήκες λειτουργίας των πλοίων που κάνουν τα πληρώματα, παρά τις εν τω μεταξύ όχι αμελητέες βελτιώσεις που επιτεύχθηκαν με αγώνες, να επικαλούνται τον άγιο για να μη θρηνήσουμε τραγικό δυστύχημα!

Υπερβάλλουμε, κινδυνολογούμε μήπως, πέρασε από τον νου σας; 

Παραθέτουμε πέντε έγγραφα του σωματείου προς τις αρμόδιες αρχές. Το παλαιότερο είναι των αρχών του 2022 και το πιο πρόσφατο στάλθηκε τον περασμένο Ιούνιο. Τα λένε όλα τόσο καλά τα συγκεκριμένα έγγραφα, ώστε να περιττεύει κάθε επιπλέον σχόλιο, αν και μπορούμε βασίμως να φανταστούμε τι μπορεί να συμβαίνει στα πλοία ιδίως σε περιόδους μεγάλης αιχμής των εργασιών.

Νομίζει κανείς διαβάζοντάς τα - πάνω πλοίο της φίρμας «Αγαπητός» που λειτουργούσε στη γραμμή προ σαράντα περίπου ετών - πως δεν βρισκόμαστε... ακόμη στο 2023.  

Πως ισχύουν ακόμη - πάνω ευχετήρια κοινή ανακοίνωση των κεντρικών λιμεναρχείων Κέρκυρας και Ηγουμενίτσας για το Πάσχα του 1978, με τα ονόματα των 13 πλοίων που κάλυπταν τότε τη γραμμή - κανονισμοί εργασίας και ελεγκτική αδυναμία που θυμίζουν κάπως τα τέλη εκείνης της δεκαετίας. 

Από το πιο πρόσφατο ξεκινάμε. Η καταγγελία έγινε την 1η Ιουνίου 2023. Να τι κατήγγειλε το σωματείο σε έγγραφό του με τον τίτλο «Εργασίες σε λιμένα - Εν πλω»:

«Επανερχόμαστε με ακριβώς το ίδιο ζήτημα που με δεκάδες προηγούμενα έγγραφα σας έχουμε γνωστοποιήσει: Τις παράνομες εργασίες κατά τη διάρκεια του πλου δρομολογημένων πλοίων, αλλά και κατά την παραμονή τους στους λιμένες  

Κέρκυρας και Ηγουμενίτσας. Παρατηρούμε την αδυναμία διαπίστωσης των παραβάσεων και τις εργασίες να συνεχίζονται και τη θερινή περίοδο με υψηλές θερμοκρασίες και πολλαπλάσιους επιβάτες, με αποτέλεσμα να επιβαρύνονται επικίνδυνα τα πληρώματα από τον φόρτο εργασίας». 

Επισήμαινε το σωματείο ότι εκείνες τις μέρες είχαν προκαλέσει τραγικό θάνατο και τραυματισμούς εργατών στη ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη του Περάματος στην Αττική «αυτού του είδους οι παράνομες πρακτικές και η έλλειψη μέτρων προστασίας». Έθετε θέμα γενικότερων ευθυνών των αρμοδίων.

Στις 24 Μαρτίου 2023 η καταγγελία είχε τίτλο «Εργατικό ατύχημα» και ανέφερε: 

«Με αφορμή το εργατικό ατύχημα που έλαβε χώρα την προηγούμενη εβδομάδα στον λιμένα Ηγουμενίτσα, κατά τη διάρκεια φόρτωσης σε αμφίδρομο πλοίο της γραμμής Κέρκυρας - Ηγουμενίτσας και τον σοβαρό τραυματισμό ναυτικού, ο οποίος διακομίσθηκε στο γενικό νοσοκομείο Φιλιατών και ο οποίος θα απουσιάσει από την εργασία για περισσότερο από έξι μήνες, σας υπενθυμίζουμε ότι σας έχουμε γνωρίσει με σωρεία εγγράφων μας κατά το παρελθόν, την ανάγκη επαρκούς χρόνου για τη φόρτωση - εκφόρτωση των πλοίων, καθώς και έναρξης και πέρατος δρομολογίων για την αποφυγή παρόμοιων περιστατικών. Οι οριακοί χρόνοι δρομολόγησης κατά κανόνα δεν επαρκούν, επειδή αφενός είναι μικροί για να μειώνουν το ωράριο εργασίας, αφετέρου δεν λαμβάνονται υπόψη λόγοι καθυστέρησης είτε κατά τη διαδικασία της φόρτωσης λόγω μεγάλου αριθμού οχημάτων και επιβατών, είτε λόγω καθυστέρησης στον δίαυλο Ηγουμενίτσας, είτε λόγω δυσμενών καιρικών συνθηκών. Ας μην στηριζόμαστε στην καλή μας τύχη, αν μπορούμε να την χαρακτηρίζουμε έτσι, δεδομένου ότι κατά το παρελθόν κατά την διαδικασία φόρτωσης θρηνήσαμε θανατηφόρο δυστύχημα ναυτικού στην γραμμή Λευκίμμης - Ηγουμενίτσας. Μεριμνήστε άμεσα ούτως ώστε να απαλειφθούν οι περιπτώσεις πρόκλησης σωματικής βλάβης κατά την εκτέλεση της εργασίας, λόγω αυξημένης ανάγκης για προσφορά που δημιουργούν οι παραπάνω λόγοι».

Προηγήθηκε στις 23 Ιανουαρίου 2023 άλλη καταγγελία που είχε τίτλο «Δρομολογήσεις πλοίων» και η οποία ανέφερε: 

«Σε συνέχεια του εγγράφου μας 98 από 21/12/2022 σας εκφράζουμε για άλλη μία φορά τον θυμό και την αγανάκτηση που μας διακατέχει, από την κατάσταση που έχει περιέλθει στις πορθμειακές μας γραμμές, οι υπηρεσίες του ΥΝΑΝΠ σε συνεργασία με τις τοπικές ναυτιλιακές εταιρείες, τείνουν να χαρακτηρίσουν τις παραπάνω γραμμές από    κατηγορίας πορθμείων σε ακτοπλοΐα. Ένα συνονθύλευμα τροποποιήσεων δρομολογίων σε καθημερινή βάση, μη λαμβάνοντας υπόψη τους τα συνεχώς υπερφορτωμένα ωράρια που εγκρίνουν, την ξεκούραση και την ωριαία διακοπή, που τις περισσότερες φορές είναι οριακή και τείνει στην μη καταβολή της. Εικόνες και καταστάσεις που μας παραπέμπουν στην υπερεργασία της δεκαετίας του '90. Κρίνουμε απαράδεκτο και άκρως προκλητικό, το γεγονός να είμαστε σε επιφυλακή 24 ώρες το 24ωρο, αναμένοντας στο ακουστικό μας τις τροποποιήσεις του ωραρίου εργασίας, μην γνωρίζοντας πότε θα εκκινήσουμε και πότε θα επιστρέψουμε στα σπίτια μας. Εργασιακός ξεπεσμός (...) Δεν ανεχόμαστε οι ναυτεργάτες των πορθμειακών μας γραμμών να λογίζονται σαν εργαζόμενοι τριτοκοσμικών χωρών, για τα συμφέροντα των ολίγων». 

Έναν μήνα νωρίτερα, στις 22 Δεκεμβρίου 2022, καταγγελία που είχε επίσης τίτλο «Δρομολογήσεις πλοίων» ανέφερε: 

«Πλοίο δρομολογημένο στην πορθμειακή γραμμή Κέρκυρα - Ηγουμενίτσα με τελευταίο δρομολόγιο από Ηγουμενίτσα την Παρασκευή 16/12/2022 και ώρα απόπλου 23:30 μετά από ορθή επανάληψη δρομολογήθηκε το Σάββατο 17/12/2022 από Κέρκυρα στις 07:30. Όσο και να προσπαθήσουμε, το απαιτούμενο διάστημα ανάπαυσης των ναυτικών είναι σαφώς μικρότερο του οριζόμενου των 6 ωρών, όπως αυτό προκύπτει από το ΠΔ 152/2003, σύμφωνα με το οποίο οι ώρες ανάπαυσης δεν πρέπει να διαιρούνται σε περισσότερες από δύο περιόδους, μία από τις οποίες πρέπει να διαρκεί τουλάχιστον 6 ώρες. Είμαστε απολύτως πεπεισμένοι ότι η υπηρεσία του ΥΝΑΝΠ που ενέκρινε την τροποποίηση δρομολογίου δεν προβληματίστηκε ούτε στο ελάχιστον, αν το πλήρωμα με λιγότερες από τις ελάχιστες ώρες ανάπαυσης που τους παρείχε θα μπορούσε να εκτελέσει τα καθήκοντά του την επόμενη μέρα, χωρίς να διακυβεύεται η υγεία και η σωματική ακεραιότητά του, αλλά και των επιβατών. Σας τονίζουμε ακόμη μία φορά ότι οι ναυτικοί δεν είναι είλωτες των συμφερόντων των ναυτιλιακών εταιρειών».    

Ζητούσε τη δρομολόγηση επιπλέον πλοίων, καθώς πέντε είχαν τεθεί από τις εταιρείες σε ακινησία, για την ασφαλή κάλυψη των αναγκών των πληρωμάτων και των επιβατών. Είχε «χάσει το μέτρημα...» των συνεχών και επικίνδυνων τροποποιήσεων των δρομολογίων τελείως ερήμην του.

Ανοίγοντας μια παρένθεση στις επίσημες καταγγελίες που ολοφάνερα θέτουν ευθέως είτε εμμέσως ζητήματα που συνδέονται με την ασφαλή κίνηση των πλοίων, ας αναφερθούμε λίγο σε μιαν άλλη όψη των προβλημάτων που βιώνουν οι ναυτεργάτες της βασικής γραμμής. 

Προκύπτει από καταγγελία που έκανε το σωματείο τους στις 13 Δεκεμβρίου 2022. Έφερε τον τίτλο «Απολύσεις αμοιβαία συναινέσει» και είναι ενδεικτική όσων βιώνουν:

Έκανε λόγο για «αθέμιτες απολύσεις», εξηγώντας πως για δικό τους όφελος «οι ναυτιλιακές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στις πορθμειακές μας γραμμές, επιμένουν στην ίδια τακτική να απολύουν τους ναυτεργάτες των πλοίων τους για οποιονδήποτε λόγο (άδεια, ασθένεια, μετάθεση) με αμοιβαία συναίνεση» και απλή υπόσχεση επαναπρόσληψης, αφήνοντας τον ναυτικό «χωρίς δυνατότητα άλλης επιλογής απόλυσης». Αυτό κάνουν ακόμη και στο 90% των εργαζομένων. Τους  επαναπροσλαμβάνουν λίγο αργότερα, αφού τους στέρησαν κάποια δικαιώματα. 

Ζητούσε  «να εξαλειφθούν» αυτές οι πρακτικές εις βάρος των ναυτεργατών. 

Στις 26 Οκτωβρίου 2022, με καταγγελία του για απαγορευμένες «Εργασίες σε λιμένα - Εν πλω», το σωματείο τους επισήμανε προς τις αρμόδιες αρχές, επικαλούμενο προηγούμενα έγγραφά του: 

«Ένας σωρός καταγγελίες και αποτέλεσμα μηδέν, οι παράνομες εργασίες εν πλω και στους λιμένες, αντί να ελέγχονται από τις λιμενικές αρχές, προκλητικά εντατικοποιούνται σε βάρος των ναυτεργατών και των επιβατών, ενώ υπάρχει η δυνατότητα να διαπιστωθούν οι αποσκωριασμοί και οι νωποί χρωματισμοί ανά πάσα στιγμή. Επιπλέον οι εργασίες στους λιμένες επί το πλείστον γίνονται κατά τη διάρκεια της ωριαίας διακοπής ανάπαυσης, με αποτέλεσμα την καταπόνηση των ναυτεργατών, οι οποίοι λόγω της δρομολόγησης των πλοίων, στη συνέχεια απασχολούνται και υπερωριακά πλέον της οκταώρου εργασίας, χωρίς να τους παρέχεται ο νόμιμος χρόνος ανάπαυσης».

Είκοσι μέρες νωρίτερα, τις 6 Οκτωβρίου 2022, καταγγελία του είχε επίσης τον τίτλο «Εργασίες σε λιμένα - Εν πλω», τονίζοντας: 

«Πολύ χαρτί και πολύ μελάνι, συνεχείς καταγγελίες για εργασίες εν πλω και εργασίες σε λιμένα, αποτέλεσμα μηδέν. Το μόνο που βεβαιώνεται είναι η σαφής αδυναμία διαπίστωσης από τις λιμενικές αρχές των παραβάσεων. Οι διατάξεις της νομοθεσίας όχι μόνο δεν εφαρμόζονται, αλλά συνεχώς μας καταγγέλλεται έξαρση των παράνομων εργασιών, είτε με εντολή των εταιρειών είτε με πρωτοβουλία πλοιάρχων, με ιδιαίτερη προτίμηση τον λιμένα Γαΐου Παξών ο οποίος εξελίσσεται σε ναυπηγοεπισκευαστική ζώνη. Καλούμε και πάλι την υπηρεσία σας να προβεί σε άμεσους ελέγχους, να διαπιστώσει τις παραβάσεις και τον εξαναγκασμό των ναυτεργατών σε χρήση κρουστικών εργαλείων ματσοκονισμού, χρωματισμούς και την όχληση των επιβατών και τον περιορισμό τους από κοινόχρηστους χώρους και σωστικά μέσα των πλοίων».

Στις 16 Μαΐου 2022 άλλη καταγγελία για απαγορευμένες «Εργασίες εν πλω», σημείωνε: 

«Παρά τις συνεχείς καταγγελίες μας κατά το παρελθόν για εκτέλεση εργασιών κατά τη διάρκεια του πλου, στα πλοία των πορθμειακών γραμμών Κέρκυρας - Ηγουμενίτσας και Λευκίμμης - Ηγουμενίτσας, η κατάσταση αντί να εξαλειφθεί αφού είναι καθ' όλα παράνομη, εξακολουθεί να υφίσταται και να γινόμαστε αποδέκτες παραπόνων από επιβάτες και ναυτεργάτες. Η αδυναμία διαπίστωσης των παραβάσεων κατά τη διάρκεια των δρομολογίων είναι εξοργιστική (...) Οι ναυτεργάτες εξαναγκάζονται σε επικίνδυνες για την ασφάλειά τους εργασίες και οι επιβάτες σε οχλήσεις από κρουστικά εργαλεία, περιορισμό από κοινόχρηστους χώρους και σωστικά μέσα των πλοίων».

Κλείνουμε αυτή την αναφορά σε καταγγελίες του σωματείου των Κερκυραίων ναυτεργατών, οι οποίες συνδέονται με το επίπεδο ασφαλείας της διεξαγωγής των δρομολογίων των πλοίων, με μία ακόμη, με ημερομηνία 2 Μαρτίου 2022.  «24ωρη άδεια ανάπαυσης», ήταν το θέμα της. Επισήμαινε: 

«Στη συλλογική σύμβαση πορθμείων εσωτερικού και συγκεκριμένα στο 27ο άρθρο (για) 24ωρη άδεια ανάπαυσης, ορίζεται ότι κάθε πλοιοκτήτης υποχρεούται να ρυθμίζει τα της υπηρεσίας του πλοίου του κατά τέτοιο τρόπο, ώστε για το διάστημα που το πλοίο εκτελεί δρομολόγια να εξασφαλίζονται δύο 24ωρες άδειες ανάπαυσης κάθε μήνα. Οι παραπάνω άδειες δεν δίνονται στην πλειονότητα των ναυτεργατών, με αποτέλεσμα όχι μόνο να εργάζονται αδιάκοπα 30 ημέρες το μήνα αλλά και για διάστημα πολλών μηνών ακατάπαυστα και σε συνδυασμό με την υπερωριακή απασχόληση προκαλούν κατάσταση κόπωσης, με αποτέλεσμα να παραμελείται η καλή διαβίωση και η υγεία των ναυτικών και να ευνοείται η αιτία ατυχημάτων που πιθανόν να προκληθούν στα πλοία. Θεωρούμε ότι η βελτιστοποίηση των συνθηκών εργασίας των ναυτικών, πρέπει να είναι στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος όλων μας και να τους δίνονται τουλάχιστον οι δύο 24ωρες άδειες ανάπαυσης μηνιαίως που δικαιούνται, καθώς στην πραγματικότητα ούτε κατά διάνοια επαρκούν για την ανάπαυσή τους».

Πολύ πρόσφατη είναι εξάλλου η επικουρική και έντονη καταγγελία στην οποία προχώρησαν μόλις πριν από δέκα ημέρες τρία κλαδικά  ναυτεργατικά σωματεία, που εδρεύουν στον Πειραιά και αντιπροσωπεύουν διαφορετικές επαγγελματικές κατηγορίες των εργαζομένων στα ελληνικά πλοία εντός και εκτός της χώρας. Αφορούσε ένα μεγάλο και ηλικίας 34 ετών πλοίο της γραμμής. Σύμφωνα με τα σωματεία ΠΕΜΕΝ, ΣΤΕΦΕΝΣΩΝ και ΠΕΕΜΑΓΕΝ, «το πλήρωμα υποχρεώνεται σε διαμονή στο πλοίο, χωρίς να υπάρχουν στο ελάχιστο, οι κατάλληλες προδιαγραφές ενδιαίτησης». Πιο συγκεκριμένα, «όταν το πλοίο διανυκτερεύει στο λιμάνι, η ηλεκτροδότησή του από τη στεριά είναι ελάχιστη και καλύπτει μόνο το φωτισμό. Οι ναυτεργάτες διανυκτερεύουν σε άθλιες συνθήκες, χωρίς να τους παρέχονται τα στοιχειώδη, όπως νερό για τις τουαλέτες και η δυνατότητα να κάνουν μπάνιο. Οι καμπίνες είναι σαν κλουβιά, χωρίς κλιματισμό και εξαερισμό και μάλιστα σε συνθήκες καύσωνα. Αποτέλεσμα της στοιχειώδους ηλεκτροδότησης είναι ακόμα και η πυρανίχνευση να είναι εκτός λειτουργίας, θέτοντας σε κίνδυνο την ασφάλεια και τη ζωή του πληρώματος».

Διεκδικούν τα δικαιώματά τους και ασφαλή δρομολόγια - πάνω απεργιακή διαδήλωσή τους το 2017 σε δρόμους της πόλης του νησιού - με κάθε τρόπο, πεπεισμένοι για το δίκιο των αγώνων τους, έστω και αν κάποιοι πολιτικοί υποτιθέμενοι «φίλοι» τους στο νησί έχουν διατυπώσει τη γνώμη ότι το συνδικαλιστικό κίνημα πρέπει να δείχνει... «αυτοσυγκράτηση» και να μην... συμβάλλει σε «επικοινωνιακό αποκλεισμό» του νησιού. 

Αγωνίζονται γι' αυτούς και τις οικογένειές τους, μα και για να μη ζήσει ποτέ η Κέρκυρα τίποτα που να θυμίζει εκείνο που συνέβη στα ανοιχτά του νησιού - πάνω σχετική εικόνα - με το πλοίο «Euroferry Olympia» τον Φεβρουάριο του 2022 και για το οποίο οι υπεύθυνοι ακόμη αναζητούνται.  

Το σωματείο τους «Άγιος Σπυρίδων» αντιπροσωπεύει τη ζωντανή παράδοση μιας ναυτοσύνης αιώνων στον τόπο μας.

Ευχόμαστε σε όλους τους από καρδιάς για τη σημερινή μέρα, λοιπόν, υγεία και δύναμη!

Πάντα καλοτάξιδοι! 

Χρόνια πολλά!

ΑΛΕΞΟΣ ΝΑΠΑΙΟΣ