Της Δέσποινας Κουτσούμπα
Πολλές φορές από το 2010 ώς σήμερα αισθάνθηκα ότι αν οι αρχαιολόγοι της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας αποφασίζαμε ότι αυτό που μας ενδιαφέρει είναι αποκλειστικά η «καριέρα» μας, θα ήμασταν ο αγαπημένος κλάδος της πολιτικής ηγεσίας διαχρονικά!
Το κινηματογραφικό γεγονός του καλοκαιριού αναμένεται να είναι η ταινία του Κ. Νόλαν για τη ζωή του Ρόμπερτ Οπενχάιμερ, του κορυφαίου φυσικού που έχει μείνει στην Ιστορία ως «ο πατέρας της ατομικής βόμβας». Αμφιλεγόμενη και συγκρουσιακή ιστορία, με πολλές καμπές, που στον πυρήνα της έχει το ερώτημα για την «ουδετερότητα» της δουλειάς του επιστήμονα. Λίγο πριν από την πρεμιέρα της ταινίας το ερώτημα επέλεξε να «κλείσει» με απόφασή της η υπουργός Πολιτισμού.
Από όσους αρθρογραφούν υπέρ της Υπουργικής Απόφασης έξωσης του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων καθίσταται σαφές ότι το κτίριο της Ερμού 134-136 είναι «φιλέτο» και έχει ήδη επιλεγεί ποιος θα το «αξιοποιήσει». Το ωφέλιμο (ή αζημίωτο) όμως πάει μαζί με το τερπνό, οπότε έχει ξεδιπλωθεί μια ολόκληρη επίθεση στην ελευθερία του συνδικαλισμού, στους αρχαιολόγους, σε οτιδήποτε μη εμπορευματικό, ακόμη και στη Μελίνα Μερκούρη, προς τέρψιν του ακροδεξιού κοινού της κυβέρνησης. Υπάρχει όμως και μία άλλη πτυχή που αφορά την ίδια την επιστήμη.
Ως αιτιολογία για την έξωση του ΣΕΑ προβάλλει ότι το ναυάγιο της Πύλου δεν σχετίζεται «ούτε με την αρχαιολογία, τις αρχαιότητες, τα μνημεία και την πολιτιστική κληρονομιά της χώρας, ούτε με τις επιστήμες, τις τέχνες και τις πολιτιστικές δράσεις». Ενας νέος ορισμός τού τι επιτρέπεται και με τι δεν επιτρέπεται να απασχολούν την αρχαιολογία, την επιστήμη (!), τις τέχνες, πώς επιτρέπεται και πώς δεν επιτρέπεται να ερμηνεύουμε τις αρχαιότητες και τα μνημεία. Θυμίζει την «απαγόρευση της πάλης των τάξεων» από τον υπουργό Εργασίας, Λάσκαρη, το 1976.
Δεν είναι η πρώτη φορά που το ακούμε. Το ίδιο μάς διαμήνυσε η υπουργός στηρίζοντας τη Συμφωνία για τη Συλλογή Στερν μέσα στη Βουλή με το επιχείρημα ότι θα δοθούν χρήματα από τον «ευυπόληπτο» κ. Στερν για υποτροφίες σε Ελληνες αρχαιολόγους. Αρκεί βέβαια αυτοί οι αρχαιολόγοι να μην ενδιαφερθούν για την προέλευση της συλλογής, να κλείσουν τα μάτια στην κρατική νομιμοποίηση της αρχαιοκαπηλίας και της κιβδηλίας μνημείων και να ασχοληθούν στενά με τη «δημοσίευση» των αντικειμένων. Η ομόφωνη απάντηση του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων ήταν ότι αυτή η «εξαγορά» δεν αφορά τους αρχαιολόγους του ΥΠΠΟ που έχουν ταχθεί να προστατεύουν τα μνημεία και όχι να κάνουν καριέρα πατώντας πάνω στην καταστροφή τους.
Πολλές φορές από το 2010 ώς σήμερα αισθάνθηκα ότι αν οι αρχαιολόγοι της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας αποφασίζαμε ότι αυτό που μας ενδιαφέρει είναι αποκλειστικά η «καριέρα» μας, θα ήμασταν ο αγαπημένος κλάδος της πολιτικής ηγεσίας διαχρονικά! Τι ωραίες επιστημονικές καριέρες θα στήνονταν με το μοναδικό εύρημα του βυζαντινού σταυροδρομιού του Σταθμού Βενιζέλου στη Θεσσαλονίκη.
Υποτροφίες για διδακτορικά πληρωμένες από την Αττικό Μετρό, μονογραφίες δαπάναις του εργολάβου του έργου που πλουτίζει με τα χρήματα των καθυστερήσεων. Αρκεί να μην ένοιαζε τους συναδέλφους μου η προστασία των αρχαιοτήτων, αρκεί να κλείναμε το στόμα στην καταστροφή τους και ο δρόμος θα ήταν στρωμένος με επιστημονικές δάφνες και την εύνοια της υπουργού. Τι ωραίες καριέρες θα στήνονταν στο Ελληνικό, αν αφήναμε να περάσει το μνημόνιο συνεργασίας με βάση το οποίο η Lamda Development θα αποζημιωνόταν από το κράτος όταν θα έβρισκε αρχαιότητες;
Σίγουρα οι δημόσιοι υπάλληλοι που θα συνέπρατταν σε μια τέτοια ζημία στο δημόσιο ταμείο θα ανταμείβονταν πλουσιοπάροχα, με πολυτελείς τόμους που θα παρουσίαζαν τις αρχαιότητες στα σαλόνια του καζίνου και το όνομά τους γραμμένο με χρυσά γράμματα. Αντ’ αυτού όμως εμείς επιμέναμε να κηρυχτεί ο αρχαιολογικός χώρος και η Lamda Development να ακολουθήσει τη διαδικασία που επιβάλλει ο νόμος για κάθε πολίτη.
Γιατί να επιμένουμε στη Μύκονο να τα βάλουμε με την μαφία που λυμαίνεται τις παραλίες; Γιατί να βρεθεί στο νοσοκομείο ένα αρχαιολόγος, αντί να να πει το γνωστό και ασφαλές «είναι εκτός αρμοδιοτήτων μας» και να πετάξει το μπαλάκι αλλού; Αυτό ακριβώς που έκανε με χίλιους τρόπους η πολιτική ηγεσία του ΥΠΠΟ, από τη στιγμή που άνοιξε το θέμα της Μυκόνου μέχρι και σήμερα; Αυτό που ουσιαστικά διαμήνυσε στους συναδέλφους και τις συναδέλφισσες ότι θα έπρεπε εξαρχής να κάνουν.
Ξεροκέφαλοι. Επιμένουμε να ασχολούμαστε με πράγματα όπως η ισονομία, η δημοκρατία από την αρχαιότητα ώς τις μέρες μας, η αποικιοκρατία. Μας νοιάζει η προστασία και η ακεραιότητα των μνημείων και των αρχαιοτήτων, η ερμηνεία της αρχαιότητας για τη σύγχρονη ζωή, η ένταξη των μνημείων στην καθημερινότητα των πολιτών, η υπεράσπιση του ιστορικού τοπίου, το φυσικό περιβάλλον που περιβάλλει τα μνημεία και τους αρχαιολογικούς χώρους, η προστασία του δημόσιου χώρου και της δημόσιας περιουσίας (τμήμα της οποία αποτελούν τα μνημεία), η υπεράσπιση των κοινών αγαθών.
Αμετανόητοι, μας ενδιαφέρει η απεύθυνση των μνημείων σε αποκλεισμένες κοινωνικές ομάδες (μετανάστες, Ρομά, τοξικοεξαρτημένους, φυλακισμένους), η σχέση των μνημείων με τη σύγχρονη τέχνη και τους καλλιτέχνες, η ιστορική μνήμη και γνώση, η εθνογραφία και η κοινωνική ανθρωπολογία, η φιλοσοφία, και άλλες «ανθρωπιστικές» (ελπίζω να μην προκαλούμε με τη λέξη!) επιστήμες που ερμηνεύουν την ανθρώπινη κοινωνία τότε και σήμερα.
Επιμένουμε επίσης να είμαστε πολίτες αυτού του κόσμου και να μας ενδιαφέρει η ακρίβεια και οι μισθοί μας, η υποστελέχωση όλου του Δημοσίου, από τα νοσοκομεία μέχρι τις Εφορείες Αρχαιοτήτων, το έγκλημα των Τεμπών -αποτέλεσμα της ίδιας πολιτικής ιδιωτικοποιήσεων που χτυπά από τον ΟΣΕ μέχρι τα αρχαιολογικά μουσεία- και το έγκλημα της Πύλου –απότοκο της πολιτικής που δεν θεωρεί όλες τις ζωές ισάξιες, απότοκο της απανθρωπιάς. Επιμένουμε ότι «πᾶσά τε ἐπιστήμη χωριζομένη δικαιοσύνης καὶ τῆς ἄλλης ἀρετῆς πανουργία, οὐ σοφία φαίνεται».
Παραλαμβάνοντας το Μετάλλιο Αξίας από τον πρόεδρο Χάρι Σ. Τρούμαν το 1946 ο Οπενχάιμερ είπε: «Κύριε πρόεδρε, έχω αίμα στα χέρια μου». Η δική μας αρχαιολογία, όσο της αναλογεί, δεν θα έχει αίμα στα χέρια της. Οσο κι αν αυτό ενοχλεί την κυβέρνηση και τα όποια συμφέροντα.
ΠΗΓΗ: Εφσυν
