Της Αιμιλίας Καραλή
Λίγα χρόνια νωρίτερα προτού εκτελεστεί από τους Τούρκους, προδομένος από έναν έλληνα έμπορο, ο Ρήγας Βελεστινλής καλούσε όλους τους σκλαβωμένους από τους Οθωμανούς λαούς να εξεγερθούν για να χαρούν έστω και «μιας ώρας ελεύθερη ζωή»: Βουλγάροι κι Αρβανίτες, Αρμένιοι και Ρωμιοί,/ Αράπηδες και άσπροι, με μια κοινήν ορμή,/ Για την ελευθερίαν, να ζώσωμεν σπαθί,/ πως είμαστ αντρειωμένοι, παντού να ξακουσθεί.
«Μια προσταγή μεγάλη» είχε αποκαλέσει τον Θούριο του. Μια ηθική και ζωτική υποχρέωση• ενέπνευσε και οδήγησε χιλιάδες να αγωνιστούν για μια ελεύθερη πατρίδα. Οι ιδέες του, στηριγμένες- στην γαλλική επανάσταση, αποτυπώνονται και στις αποφάσεις της Εθνοσυνέλευσης της Επιδαύρου το 1822 αλλά και εκείνης της Τροιζήνας το 1827.
Τα δύο πρώτα συντάγματα της ελληνικής πολιτείας -κυρίως το πρώτο στην συγγραφή του οποίου συνέβαλε και ο καρμπονάρος Βι- ντσέντζο Γκαλίνα-, εμπεριείχαν διατάξεις που ίσως προκαλούσαν -τουλάχιστον- «ανατριχίλα» σε ορισμένους συμπολίτες μας. Ανάμεσά τους κι εκείνες που αφορούσαν την ελεύθερη πολιτογράφηση όλων όσοι ήθελαν να αποκαλούνται 'Ελληνες, τον σεβασμό κάθε θρησκείας, την χορήγηση πολιτικού ασύλου σε όποιον το αιτεί, την κατάργηση των βασανιστηρίων και της δήμευσης της περιουσίας, έναν αυστηρό έλεγχο αυθαιρεσιών της εξουσίας που έφτανε ως την καθαίρεση και την τιμωρία των αξιωματούχων.
Τα ’φεραν όμως έτσι οι καιροί -μεγάλη κουβέντα το τι και το πώς- και το καθεστώς που τελικά εδραιώθηκε δεν κράτησε τίποτε από τις επαναστατικές ιδέες. Ο «Θούριος» εκφέρεται επετειακά στους πρώτους μόνο στίχους του και το συνολικό πρωτοπόρο πολιτικό, επιστημονικό και παιδαγωγικό έργο του Ρήγα παραμένει ευρέως άγνωστο ή ξεχασμένο.
Όμως σκόπιμα θα ξεχάσουν διάφοροι «επίσημοι» να αναφέρουν στους λόγους τους τον Βασίλη εκείνον του δημοτικού τραγουδιού που παράκουσε την μάνα του που τον συμβούλευε να «κάτσει φρόνιμα, να γίνει νοικοκύρης». Εκείνος πετάχτηκε «ψηλά στα κορφοβούνια» να σμίξει με τους συντρόφους που πολεμούσαν τους δυνάστες γιατί δεν ήθελε να είναι «σκλάβος των Τούρκων, κοπέλι στους γερόντους». Θέλησε να είναι ελεύθερος όχι μόνο από τους ξένους αλλά και από τους ντόπιους ομοεθνείς συνεργάτες τους.
Για άλλη μια φορά θα ακούσουμε για την -ανύπαρκτη- «εθνική ομοψυχία», για το κατόρθωμα των «ενωμένων Ελλήνων». Θα ακούσουμε πάλι την σύγχρονη «μάνα του Βασίλη» (ή τον «πατέρα») να μας συμβουλεύει να νοικοκυρευτούμε. Κι αν τώρα δεν έχουμε για δέλεαρ «πρόβατα, ζευγάρια κι αγελάδες», κι αν τα «αμπελοχώραφα» ρημάζουν ή τα παίρνουν οι πολυεθνικές έχουμε τουλάχιστον το «καλάθι του νοικοκυριού». Και σ’ αυτό που κρατιέται από χέρι που μετράει και το τελευταίο ευρώ θα πρέπει να χωρέσει μόνο ό,τι χρειάζεται για να αναπαράγει κάποιος υποβαθμισμένη την βιολογική του παρουσία. Για τα άλλα όπως μόρφωση, υγεία, αξιοπρεπή διαβίωση, δυστυχώς θα τα βρει καταχωνιασμένα σε κανένα παλιό βιβλίο. Σαν αυτό του Ρήγα που αναφέρεται στα «Δίκαια του Ανθρώπου» γραμμένο το .πρόσφατο 1797.
Και για όσους «Βασίληδες» και «Βασιλικές» δεν θέλουν να «φρονιμέψουν» αρχίζουν οι φοβέρες και οι αφορισμοί: απολύσεις για απεργούς, διαγραφές από τις σχολές για όσους κάνουν καταλήψεις, δικαστήρια για εκπαιδευτικούς που αρνήθηκαν να συμμετάσχουν σε μια διαδικασία εξευτελισμού τους. Μόνο ο Γρηγόριος ο Ε' λείπει να τους καταραστεί, όπως έκανε και με τους εξεγερμένους Έλληνες το 1821, «να μη λιώσουν μετά θάνατο» επειδή θέλησαν να διαταράξουν «την άνεσιν και ησυχίαν των ομογενών μας πιστών ραγιάδων της κραταιάς βασιλείας».
Ένας ιστός φόβου και ανασφάλειας πλέκεται πάνω από τα κεφάλια μας για να διαπαιδαγωγήσει σκλάβους και να οδηγήσει στην σιωπή κάθε φωνή που αντιστέκεται ή διεκδικεί δικαιώματα. Και όχι μόνο στην Ελλάδα. Πρόσφατα η υπουργός Παιδείας της Γερμανίας πρότεινε επισκέψεις αξιωματικών στα σχολεία που θα ενημερώνουν τους μαθητές για το τι κάνουν οι Ένοπλες δυνάμεις για την ασφάλεια της χώρας. «Οι ασκήσεις για κάθε πιθανή καταστροφή είναι κομμάτι της καθημερινής ζωής. Πρέπει να ενισχυθούν οι αντοχές μας».
Ασκήσεις φόβου και αντοχής λοιπόν. Και τα παραγγέλματα τα δίνουν δημοσιογράφοι-αυλικοί, εισαγγελείς και δικαστές - τύραννοι, τράπεζες - δήμιοι, νόμοι-φιρμάνια. Στόχος τους να γίνουν οι ζωές μας τσιφλίκι τους, η αναπνοή μας χαράτσι τους. Κι έτσι αργεί να «’λθει εκείνη η μέρα» όπως έγραφε ο Σολωμός στον Ύμνον εις την ελευθερία». Μόνο που τώρα πια «δεν είν' όλα σιωπηλά» ακόμη κι αν τα «σκιάζει η φοβέρα και τα πλακώνει η σκλαβιά».
Η «μεγάλη προσταγή» του Ρήγα είναι ακόμη ενεργή για τις άγρυπνες συνειδήσεις. Καθημερινά.
ΠΗΓΗ: Πριν
